________________
માનવ માત્રની એક્તા છતાં બીજી ક્ષણે ઊંડા ઊતરનારને પ્રત્યેક માનવ માત્ર જૂદો નહિ પણ તેના અંગ, પ્રત્યંગ અને તેની સર્વક્રિયા બધું જ જુદું ભાસે છે. મનુષ્ય માત્રનો અવાજ જૂદો, છે. માનવ માત્રની ચાલ જૂદી છે, આંખ, નાક, કાન, ભંવર, દાંત, હોઠ, આ બધાં અંગોમાં કોઈ કોઈના અંગ કોઈને મળતા નથી. માનવ માત્રનો અંગૂઠો જૂદો જ છે, તેથી અંગૂઠાની છાપ લેવાય છે. આમ જગતના અવલોકનમાં સ્થૂળ દૃષ્ટિએ જગતને અવલોકનાર જગત માત્રને તત્સત્ કહી દેખી શકે છે અને જગતના પ્રત્યેક વિભાગોને ઝીણવટભરી રીતે તપાસનાર જગતભરના તમામ પદાર્થો તેના અંગપ્રત્યંગને પેટાવિભાગને જૂદા માની "સર્વ મિત્રમુ” કહી સંબોધે છે.
આ જગતનું અવલોકન જેટલું ઊંડું, તલસ્પર્શી અને સુવ્યવસ્થિત તેટલું તેનું જ્ઞાન સાચું અને વ્યવસ્થિત. - આપણી પાસે આજે જે ઇતિહાસ છે તે અને પરંપરાગત આવતો અણશોધાયેલ ઇતિહાસ, તેમજ ભારતમાં પાંચ હજાર વર્ષ કરતાં પણ જૂનાં મળી આવેલાં ખંડિયેર નગરોનાં અવશેષો આ બધી વાતની સાક્ષી પૂરે છે. | તેમાં મળી આવેલાં અવશેષો ભારતની અનર્ગલ સંપત્તિનો
ખ્યાલ આપે છે અને સાથોસાથ તેની વ્યવસ્થા અને જગતઅન્વેષણની વિચારધારામાંથી પ્રગટેલી આચારણા, પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, દેવ-દેવીઓની પૂજા આ બધાનું જ્ઞાન આપણને પૂરું પાડે છે.
માનવની વિચારધારા અને ધર્મ પરંતુ આ બધા ઉપરથી એટલું ચોક્કસ છે કે આપણો |
:
3
--
