________________
નય પ્રદીપ રૂપ છે અને એ કિયા નિશ્ચયે મન વચન કાયાને અનુગત થઈ વર્તે છે. તાત્પર્ય કે ચૈતન્ય તે અનુભવ છે, અચેતન્ય તે એથી વિપરીત અનુભવ છે, તો પછી તેઓનું એકય કેમ ઘટે ?
સમાધાન–તેઓમાં રહેલા જે વિશેષ ( ગુણ, ધર્મ, સ્વભાવ) તેની વિરક્ષાની ઉપેક્ષા કરીએ, અને તેમાં અભેદપણે રહેલું જે દ્રવ્યત્વ ( સામાન્ય છે તેની જ અપેક્ષા કરીએ તે તેઓનું ઐકય ઘટી શકે.
અપર સંગ્રહાભાસનું લક્ષણ વ્યત્વ, ગુણત્વ આદિને જ એકાંત માને, અને તેના જે વિશેષ તેને નિષેધ કરે, તે અપર સંગ્રહાભાસ. જેમકે --દ્રવ્યત્વ એ જ તવ છે” (અર્થાત દ્રવ્યમાં રહેલા ગુણ આદિ તત્ત્વ નથી) એમ માનવું છે. આમાં તેના ધર્મ, ગુણ, સ્વભાવાદિ વિશેષ અર્થ તે તત્ત્વ નથી, એવો નિષેધ થયે. કેવી રીતે અપહંવ ( નિષેધ) થયે? જુઓ આમ-વસ્તુ છે ( અર્થાત સામાન્ય પણે, પણ સામાન્ય-વિશેષ ઉભયપણે નથી, એ કહેવારૂપે નિષેધ થયે. એ જ પ્રકારે સામાન્ય-વિશેષાત્મક વસ્તુનું સમજી લેવું.
અથવા સંગ્રહ બીજી રીતે બે પ્રકાર છે:--(૧)+ + આમાં દ્રવ્યત્વ એ સામાન્યરૂપે ધર્મ, અધમ, આકાશાદિ બધાં દ્રવ્યોનો સંગ્રહ કર્યો, માટે સામાન્ય સંગ્રહ.
