________________
નય પ્રદીપ તેમાં (૧) અતીતમાં વર્તમાનનું આરોપણ કરવું, તે ભૂત નિગમ. જેમકે-આજે દિવાળી પર્વને દિવસે શ્રી વર્ક માન સ્વામી મેલે પધાર્યા.
(૨) જે હજી થવાનું, તેનું થઈ ગયા રૂપે કહેવું, તે ભાવિ નૈગમ.જેમકેઅહંત સિદ્ધ થયા જ.
(૩) કરવા માંડેલી વસ્તુ હજી થોડી થઈ છે, પૂર્ણ નથી થઈ, ત્યાં કહેવું કે વસ્તુ થઈ, એ વર્તમાન ગમ. જેમકે– દન” રંધાય છે, અથવા “ભાત રંધાય છે.*
નિગમ નય વડે ધર્મ (પર્યાય) અને ધમી (દ્રવ્ય) એ બેમાંથી એકનાં જ (બંનેનાં નહિં) પ્રાધાન્યને બોધ થાય છે; અને પ્રમાણ વડે એ બંનેની મુખ્યતાએ એ બંનેને પિંડિતાથરૂપ બોધ થાય છે એમ સમજવું
૧. અરિહંત તેરમે ગુણસ્થાનકે વર્તતા જીવન્મુક્ત કેવલી દેહાતીત નથી થયા, તથાપિ થવાના છે, તે થયારૂપે કહેવું.
+ “દન” એટલે રાંધેલા ચેખા; અને ભાત' એટલે પણ રાંધેલા ખા. ચોખા રાંધવા માટે ચૂલે ચડાવ્યા છે, તે રંધાયા નથી, છતાં તેમાં “દન’ ‘ભાત' (રાંધેલા ચોખા) નું આરોપણ કર્યું, તે વર્તમાન બૈગમ.
+ તાત્પર્ય કે-વસ્તુના ધર્મ-ધમ રૂપ અંશમાંથી એક અમુકની મુખ્યતા અને ઈતર સંશની ગૌણતાએ બોધ થાય તે નય કહેવાય; બધા અંશેની મુખ્યતાએ બોધ થાય તે પ્રમાણુ કહેવાય; અને બીજા બધા અંગેના નિષેધપૂર્વક એક અમુક જ અંશનો બોધ થાય તે દુર્નય કહેવાય. e, g. “તત તળે મામનિ” આત્મામાં સત
