________________
વધ્યાર્થ–પયાથ બે જુદા નય શા માટે ? ૧૭
અર્થાત–વસ્તુ દ્રવ્યાર્થિક નયે નિત્ય છે, પર્યાયાર્થિક નયે અનિત્ય છે; દ્રવ્યાર્થિક નય દ્રવ્યને જ તાત્વિક માને છે, પર્યાયને નહિ, કેમકે પરિણામિ હવાથી દ્રવ્ય અન્વયિ અને સકલકાળભાવિ ( ત્રણે કાળે ટૂ૫) છે.
શંકા-સમાધાન કા–દ્રવ્યાર્થિક નય કહ્યો, પર્યાયાર્થિક કહ્યો, તો ત્રીજે ગુણપ્રધાન ગુણાર્થિક નય કેમ ન કહ્યો ?
સમાધાન-પર્યાના ગ્રહણ સાથે જ ગુણનું પણ ગ્રહણ થઈ ગયું, માટે.
શંકા-પર્યાય તે દ્રવ્યના જ છે, છતાં દ્રવ્યર્થ અને પર્યાયાર્થ એવા બે જૂદા નય શા માટે કહ્યા?
સમાધાન—દ્રવ્ય અને પર્યાય એ એના સ્વરૂપની વિવક્ષા કરીએ તો કાંઈક ભેદ લાગશે દ્રવ્યના પર્યાય,-દ્રવ્ય અને પર્યાય કથંચિત અભેદ છતાં, કથંચિત ભેદરૂપ હોવાથી દ્રવ્યને છઠ્ઠી વિભક્તિને પ્રત્યય ના લગાડ્યો છે. જેમ, “રાહનું શિર–આમાં રાહુ અને તેનું માથું એ બંને કથંચિત અભિન્ન છતાં, પુનઃ કથંચિત ભિન્ન હોવાથી રાહને છઠ્ઠી વિભક્તિને “તું” લગાડે છે. દ્રવ્ય અને પર્યાયમાં શું ભેદ છે, તે જુઓ, આ પ્રમાણે–પર્યાય છે તે દ્રવ્યથી પણ સૂક્ષમ છે, કેમકે એક દ્રવ્યમાં અનંતા પર્યાય સંભવે છે; દ્રવ્ય વૃદ્ધિ પામે તો પર્યાય વૃદ્ધિ પામે જ એવો નિયમ છે; દરેક દ્રવ્યમાં સંખ્યાતા, અસંખ્યાતા પર્યાય છે, એવો નિશ્ચય
