________________
પ૨
નય પ્રદીપ વન, વેદન) તે પણ પર્યાય છે. હવે ક્ષણ પછી ધારો કે દુ:ખ વેદીએ, ત્યારે દુઃખ પણ પર્યાય છે અને એ દુઃખનું જ્ઞાન (અનુભવન, વેદન) એ પણ પર્યાય છે; પણ પ્રથમ ક્ષણે સુખપર્યાય હતો તે પલટી બીજે ક્ષણે દુખપર્યાય થયો, માટે સુખ-દુ:ખ કમભાવી પર્યાય ગણાય; અને વેદવારૂપ (જાણવારૂપ, અનુભવવારૂપ) પર્યાય તો બંને ક્ષણે સુખ દુઃખ બનેમાં તે રૂપ જ રહ્યો છે, માટે સહભાવી.)
સ્વભાવ દ્રવ્ય, સ્વભાવ ગુણ, વિભાવ દ્રવ્ય અને વિભાવ ગુણ એ વડે કરીને પર્યાય પણ ચાર પ્રકારના છે. તે આ પ્રમાણે--
(૧) સ્વભાવ દ્રવ્ય વ્યંજન પર્યાય–ચરમ શરીરથી કિંચિત ન્યૂન સિદ્ધ પર્યાય.
(૨) સ્વભાવ ગુણ વ્યંજન પર્યાય-જીવની જ્ઞાનાદિ અનંત ચતુષ્ટયી.
+ પર્યાય બે પ્રકારના પણ છેઃ-(૧) અર્થ પર્યાય. (૨) વ્યંજન પર્યાય. તે પ્રત્યેક પાછો સ્વભાવ દ્રવ્ય, સ્વભાવ ગુણ, વિભાવ દ્રવ્ય અને વિભાવ ગુણે કરીને ચાર ચાર પ્રકારના છે.
તેમાં દ્રવ્યમાત્ર અર્થ પર્યાયને ગ્રહણ કરે છે; વ્યંજનપર્યાયને જીવ અને પુદગલ ગ્રહણ કરે છે. તે અંગે કહ્યું છે કે:--Refer શ્લોક P. 53. અર્થપર્યાય સમ સૂક્ષ્મ વર્તમાનકાલસ્પશિ છે, વ્યંજન પર્યાય ત્રિકાળવતી છે, "प्रवृत्तिनिवृत्तिनिबंधनार्थक्रियाकारित्वोपलक्षितो व्यंजनपर्यायः। भूतभविष्यत्त्वसंस्पर्शरहितं वर्तमानकालावच्छिन्नं वस्तुस्वरूपं च અર્થvયઃ ”—તભાષા, નય પરિદ.
