________________
નય: દ્રવ્ય,પર્યાય, ગુણ,સ્વભાવ સમભંગ કહી; હવે નય લક્ષણ કહીએ છીએ –
(१) नानास्वभावेभ्यो व्यावृत्त्यैकस्मिन् स्वभावे वस्तु નથતિ પ્રનતતિ ના-વસ્તુના અનેક જૂદા જૂદા સ્વભાવ છે, તેમાંથી તેને વ્યાવૃત્ત (દૂર) કરી એક સ્વભાવમાં આણવી, પ્રાપ્ત કરવી, એનું નામ નય. (અથવા)
(૨) પ્રમાણેન સંગૃહીતાર્થો નય –પ્રમાણ વડે સંગૃહેલ જે અર્થ, તેને એક અંશ તે નય. (અથવા)
(૩) જ્ઞાતુfમઘાયઃ શ્રુતવિશvો વા રૂા -જ્ઞાતાને અભિપ્રાય અથવા શ્રુતને વિક૯૫ તે નય. (અથવા)
(૪) સર્વજ્ઞાનત્તપમાનિતેરસુરિ viાણાદ વધા નથ તિ-અનુવવૃત્ત -વસ્તુમાત્રમાં અનંત ધર્મને અધ્યાસ રહેલે છે, તેમાંથી એક અંશ ગ્રાહક જે જ્ઞાન તે નય. (અથવા) ___(५) नीयते येन श्रुताख्य प्रमाणविषयीकृतस्यार्थस्यांशस्तदितरांशौदासीन्यतः स प्रतिपत्तुरभिप्रायविशेषो नयः । ( સ્યાદવાદ રત્નાકર ).–પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણ વડે નિશ્ચિત કરેલ વસ્તુના અંશને કે અંશેને જે ગ્રહણ કરે, અને બાકીના અંશે અંગે ઉદાસીન રહે, અર્થાત બાકીના અંશે નિષેધ ન કરે તે નય; ( જાતિની અપેક્ષાએ “રા: 'એ એકવચન લીધું છે.) બાકીના અંશોને નિષેધ (પ્રતિક્ષેપ) કરે તો તે નયાભાસ જાણવું. પંચાલતમાં એ અંગે કહ્યું છે કે :
