________________
સક્ષમ ભગ
૧૯
છતાં, અને પદ્મબ્યાદિની અપેક્ષાએ નાસ્વિરૂપ હાવા છતાં એકી સાથે વિધિ-પ્રતિષેધ કરવાને આ ભંગ અસમર્થ છે.
આ ભંગમાં સર્વ જીવાદિ વસ્તુ સ્વદ્રવ્યાદિની અપેક્ષાએ સત છે, પરદ્રબ્યાદિની અપેક્ષાએ અસત છે, તથાપિ યુગપત્ વિધિ-નિષેધ વડે તેનું પ્રતિપાદન થવું અશકય છે. e. g. આ સ્થળે સ્વદ્રવ્યાદિની અપેક્ષાએ ઘટ છે, અને પરદ્રબ્યાદ્મિની અપેક્ષાએ ઘટ નથી, આમાં એનું વિધિ-નિષેધરૂપે એક સમયે સ્વરૂપકથન કરવું અશકય હાવાથી અવકતવ્ય છે. આમ અર્થ સ્પષ્ટ છે.) એટલે— સ્યાત્ અસ્તિ એવ સ્યાત્ નાસ્તિ એવ સ્યાદ્ અવક્તવ્યમ ’–આ સાતમા ભંગ કૃલિતાર્થ થયા.
સપ્તમ ભગ સમાપ્ત.
વારૂ, એક વસ્તુમાં અનંત ધર્મહાવાથી અનંત ભગી થાય, સપ્તભંગી જ કેમ ? આ શંકા કન્ય નથી. જુએ, એ જ અંગે પ્રમાણનયતવાલાકાલ કારમાં કહ્યું છે કે :
ઃ
न वाच्यमेकत्र वस्तुनि विधीयमाननिषिध्यमाना S नन्तधर्माभ्युपगमेनानन्तभंगी प्रसंगादसंगतैव सप्तभंगीति, विधिनिषेधप्रकारापेक्षया प्रतिपर्यायं वस्तुन्यनन्तानामपि सप्तभगोनामेव संभवात् । प्रतिपर्याय प्रतिपाद्यपर्यनुयोगानां सप्तानामेव संभवात् इति ।
,,
અર્થાત્–એક એક વસ્તુમાં અનંતા અનંતા ધર્મ છે, અને તે બધા વિધિરૂપ (સદ શરૂપ ) અને નિષેધરૂપ ( અસદ શરૂપ ) છે; એટલે એના અનંત ભંગ થઈ શકે, છતાં સાત ભંગ જ થાય છે એમ કેમ કહ્યું ? આ શંકા ફત્તે બ્ય નથી,
