________________
નય પ્રદીપ ષષ્ઠ ભંગ હવે અર્થપૂર્વક છઠ્ઠો ભંગ કહે છે –
ચાત નાહિત ઇવ સ્થાત્ સપાધ્યમ્ તિ–નિષેધપૂર્વક એકી સાથે વિધિ-નિષેધને લઈ અવક્તવ્ય કલપનાપ્રધાન આ ભંગ છે. પર દ્રવ્યાદિ ચતુષ્ટયની અપેક્ષાએ (વસ્તુનું) નાસ્તિત્વ હોવા છતાં, વિધિ-નિષેધરૂપ પ્રરૂપણું કરવાને અસમર્થ એવા આ ભંગમાં, જીવાદિ સર્વ વસ્તુ પરદ્રવ્યાદિ અપેક્ષાએ “નાસ્તિીરૂપ હોવા છતાં, વિધિ અને નિષેધ એ બંને રૂપે યુગપત વચનગોચર થઈ શકે એમ નથી. e.g. આ સ્થળે ઘટ નથી. એમ ઘટ નિષેધરૂપ હોવા છતાં પણ, તેને સલૂપ અને અસલૂપ એ બંને ધર્મને લઈને એક સમયે તે બંને ધર્મ કહી શકાય એમ નથી. માટે “સ્માત નાસ્તિ એવ સ્યાત અવક્તવ્યઘટઃ '—એ છઠ્ઠો ભંગ ફલિતાર્થ થયો. ષષ્ઠ ભંગ સમાપ્ત.
સપ્તમ ભંગ હવે અર્થપૂર્વક સાતમે ભંગ પ્રકટ કરે છે – __' स्यात् अस्ति एव स्यात् नास्ति एव स्यात् अवक्तव्यम् તિ”—કેમે કરી અસ્તિત્વ-નાસ્તિત્વપૂર્વક એકી સાથે વિધિ-નિષેધ પ્રરૂપણ-નિષેધ આ ભંગ છે. (ઈતિ શબ્દ સપ્તભંગીની સમાપ્તિ સૂચવે છે.)
(વસ્તુ) સ્વજાતિની અપેક્ષાએ અસ્તિત્વરૂપ હોવા
