________________
સમભ’ગીઃ તૃતીય ચતુર્થાં ભંગ
૧૫
સમયે મુખ્યપણે શીત હાય, તે છતાં મને ધર્મો યુગપત કહ્યા ન જાય, માટે આ ભંગ અનિવચનીય અથવા અવતવ્ય છે. અર્થ એક સમયમાં સમજાય, પણ તે વચન— ગેાચર તેા ક્રમે કરીને જ થાય, યુગપત્ ન થઇ શકે. ક્રમે કરીને જ અર્થ પ્રકાશવાનું સામર્થ્ય શબ્દમાં છે, યુગપત્ નહિ. ક્તવતુથી -। સંકેતિત નિષ્ઠા શબ્દની પેઠે, અથવા પુષ્પમ્રુત શબ્દથી સંકેતિત સૂર્ય-ચંદ્રની પેઠે. નિષ્ઠા શબ્દથી અથવા
એક વસ્તુ એક જ સમયે મુખ્યપણે શીત અને મુખ્યપણે ઉષ્ણુ કેવી રીતે ઘટે? એવા સહજ પ્રશ્ન થશે.
ત્રણ ઉના પાણીના ઘડા છે. તેમાં એક ઘટમાં નવસેકું પાણી છે, ખીન્નમાં કાંક વધારે ગરમ પાણી છે, અને ત્રીજામાં ખીજા કરતાં વધારે ગરમ પાણી છે. હવે ખીન્ન ઘડામાં જે પાણી છે તે પહેલા ધડાના પાણીની અપેક્ષાએ (સરખામણીમાં) ગરમ છે, અને તે જ વખતે ( at that very moment ) ત્રીજા ઘડાના પાણીની અપેક્ષાએ શીત છે. આ ઘડાના પાણીમાં અપેક્ષાવિશેષે યુગપત્ પ્રધાનપણે વતા એ શાત અને ઉષ્ણુ ધર્મનું પ્રતિપાદન એક જ સમયે શબ્દવડે કેમ કહી શકાય ? ન જ કહી શકાય; માટે અવક્તવ્ય ધર્મ કહ્યો.
અથવા એક માણસ એક સમયે તેના પુત્રની અપેક્ષાએ પિતા છે, તેના પિાની અપેક્ષાએ પિ! નથી પણ પુત્ર છે; તેની સ્ત્રીની અપેક્ષાએ પુત્ર નથી પણુ પતિ છે, ઇત્યાદિ સશ-અસદ શરૂપ ધર્મ તેમાં એક સમયે વો છે, તે એક સમયે કેમ કહી-શકાય ? ન કહી શકાય, માટે વકતવ્ય.
r
