________________
સપ્તભંગીઃ પ્રથમ ભંગ કરનાર) “એવ” અથવા “જ” શબ્દનો મુખથી ઉચ્ચાર ન કરવામાં આવે, તે પણ વાકયમાં એને જેવો હોય તે જ અભિપ્રાય વિદ્વાન પુરુષ ઉપરથી સમજી લે છે તેમ કાંઈ “સ્વાત’ શબ્દનો મુખથી પ્રયોગ ન કર્યો હોય,
ત્યાં પણ તે ઉપરથી સમજી લેવો. આ માટે કહ્યું છે કે – “ડાયુisfi વા તરન્નાથતીરા यथै वकारोऽयोगादिव्यवच्छेदप्रयोजनः ॥"
અર્થાત–અથવા કયાં આ (ટ્યાત શબ્દ) ને પ્રયોગ ન કરવામાં આવ્યું હોય, ત્યાં પણ તેના સ્થાન પદ ) જાણકાર અગાદિવ્યછેદક એવકારની પેઠે, સર્વત્ર અર્થ ઉપરથી તેની પ્રતીતિ કરી લે છે. માટે “એવકાર અને સ્યાતકાર એ બંનેને પ્રયોગ સાતે ભંગમાં ગ્રહણ કરવો.*
આ પ્રથમ ભંગ વિધિપ્રધાન હોવાથી વિધિરૂપ જ છે. પ્રથમ ભંગ સમાપ્ત,
કોઈ પ્રશ્ન કરે કે “સ્યાત” એ અનેકાંત પ્રકાશક અવ્યય છે, એમાં કથંચિત્ વસ્તુના ધર્મોનો સમાવેશ થઈ જાય છે, તો પછી
અસ્તિ” “નાસ્તિ' આદિ શબ્દોના પ્રયોગની શું જરૂર છે? આના ઉત્તરમાં કહેવાનું કે “સ્યાત” શબ્દથી વસ્તુના ધર્મોને સામાન્યરૂપે બોધ થાય છે, વિશેષરૂપે નહિ, માટે વિશેષરૂપે બોધ થવા અર્થે “અસ્તિ આદિ શબ્દના પ્રયોગની જરૂર છે. એ માટે કહ્યું છે કે – " स्याच्छब्दादप्यनेकान्तसामान्यस्थावबोधने ।। शब्दांतरप्रयोगोऽत्र विशेषप्रतिपत्तये ॥"
