________________
'
નય પ્રદીપ या प्रश्नाद्विधिपर्युदासभिदया बाधच्युता सप्तधा, धर्म धर्ममपेक्ष्य वाक्यरचना नैकात्मके वस्तुनि । निर्दोषा निरदेशि देव भवता सा सप्तभंगी यया, जल्पञ्जल्परणाङ्गणे विजयते वादी विपक्षं क्षणात् ॥ "
હે ! દેવ ! પ્રશ્નવશાત્ આપે અનેકાત્મક ( અનંત ધર્મવાળી) વસ્તુમાં એકેક ધર્મની અપેક્ષાએ વિધિ અને નિષેધ ( પ દાસ ) ના ભેદ વડે, ( સંશય, વિપ ય, અનધ્યવસાય એ ) માધ રહિત, નિર્દોષ એવી જે સાત પ્રકારની વચન રચના કરી તે સમભંગી છે; કે જે સપ્તભંગી વડે વાદરૂપી રણક્ષેત્રમાં વાદી પ્રતિવાદી ઉપર એક ક્ષણમાં વિજય પામે છે.x તેમજ આ શબ્દ યત્કિંચિત્ (કથાચિત ) સદશ અને યત્કિંચિત્ (કથંચિત્) અસશબ્દ'ના પણ દશ એ એ ભાગ વડે પેાતાના અર્થનું પ્રતિપાદન કરતે સપ્ત ભંગ (સાત ભાંગા ) ને જ પામે છે. એજ બતાવતું આ સૂત્ર છે:-- “ सर्वत्रायं ध्वनिविधिनिषेधाभ्यां स्वार्थमभिदधानः સતમÇીમનુછતીતિ। ”—પ્રમાણનયતત્ત્વાલેાકાલંકાર, છુ–૧૦
સાત ભ
અર્થાત્-સત્ર આિિન ( શબ્દ ) વિધિ-નિષેધ વડે કરીને પેાતાના અને કહેતા સપ્તભંગીને પામે છે. સપ્તભંગીનુ' સ્વરૂપ લક્ષણ
એનું સ્વરૂપ લક્ષણ કહીએ છીએ:
–
× એક વસ્તુના એક ધમ અંગે પ્રશ્ન ઊડાવીને; એક વસ્તુના અનંત ધર્માં, તેમાંથી એક ધમ અંગે પ્રશ્ન ઊડાવીને; એક ધર્મ અંગે સાત જ પ્રશ્ન ઊડી શકે, તેથી તેના ઉત્તરરૂપે સાત પ્રકારનાં વાક્ય તે સાત ભંગ.
