________________
નય અને કુનય–નયાભાસ | નય=વસ્તુના એક દેશને જાણવાવાળું જ્ઞાન. (૧) નિશ્ચય નય=વસ્તુના કેઈ અસલ, મૂળ, ઉપાદાનભૂત અંશને ગ્રહણ કરનાર જ્ઞાન. જેમકે, માટીના ઘડાને માટીને ઘડે કહે. (૨) વ્યવહાર નય. જેમકે, માટીના ઘડાને ઘીનો ઘડે કહે. કોઈ નિમિત્તને લઈ એક પદાર્થને બીજા પદાર્થ જાણવાવાળું
જ્ઞાન.
નિશ્ચય નયના બે ભેદ –(૧) દ્રવ્યાર્થિક–દ્રવ્ય અર્થાત સામાન્યગ્રાહી. (૨) પર્યાયાર્થિક--ગુણપર્યાય અથવા વિશેષ શાહી. દ્રવ્યાર્થિક–ગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર. (કઈ પ્રમાણે ઋજુસૂત્ર ).
કવ્યાર્થિક અથવા નિમિત્તિક નય –
લિ. નામ અંગ્રાહી. વિકલ્પ થવારૂપ. ૩૨. સંગ્રહ=સત્તાગ્રાહી. સામગ્રી એકઠી કરવાને વિક૫. ૩. વ્યવહાર=મેદગ્રાહી, બાહ્ય દેખાવગ્રાહી.
(૧) શુદ્ર વ્યવહાર-જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર આદિ નિશ્ચયે એક છતાં સમજાવવા જૂદા કહેવા તે.
(૨) અશુદ્ધ વયવહાર---રાગ, દ્વેષ, અજ્ઞાન એ આદિ જીવના ધર્મ નહિં છતાં જીવને આપવાં.
(૩) શુભ વન્યવહાર--પુણવ ક્રિયાનું જીવમાં આરેપણ કરવું તે.
