Page Text
________________
सूत्र - ९-१०-११, दशमः किरणः
७१९
હવે વેદમાર્ગણાના ભેદને કહે છેભાવાર્થ - પં-સી-નપુંસકના ભેદથી ત્રણ વેદમાર્ગણાઓ છે. વિવેચન - ત્રણ પણ વેદો દ્રવ્ય અને ભાવથી બે પ્રકારનો છે. પુરુષનો સ્ત્રી પ્રત્યે અભિલાષ પુંવેદ, સ્ત્રીનો પુરુષ પ્રત્યે અભિલાષ સ્ત્રીવેદ અને નપુંસકનો સ્ત્રી-પુરુષ પ્રત્યે અભિલાષ નપુંસકવેદ, એ ભાવવેદ डेवाय छे.
૦ નિર્માણ - અંગોપાંગ આદિનામકર્મજન્ય-પુરુષનો દાઢી, મૂંછ, પુરુષચિહ્ન આદિ વિશિષ્ટ આકાર દ્રવ્યપુરુષવેદ છે. સ્ત્રીનો સ્તન, સ્ત્રીચિહ્ન, કેશ વગરના મુખ આદિથી વિશિષ્ટ આકાર દ્રવ્યસ્ત્રીવેદ છે. આ બંનેથી વિલક્ષણ આકાર દ્રવ્યનપુંસકવેદ છે.
कषायमार्गणाभेदमभिधत्ते - क्रोधमानमायालोभरूपाश्चतस्त्रः कषायमार्गणाः ।११।
क्रोधेति । चतुःप्रतिष्ठितः क्रोधः, यथाहि स्वयमाचरितमैहिकमामुष्मिकं प्रत्यपायमवबुद्ध्य यदा कश्चिदात्मन एवोपरि क्रुध्यति तदा स क्रोध आत्मप्रतिष्ठितः । यदा पर उदीरयत्याक्रोशादिना कोपं तदा किल तद्विषये क्रोध उपजायत इति स परप्रतिष्ठितः । यदा कश्चित्तथाविधापराधादात्मपरविषयक्रोधमाधत्ते स उभयाश्रितः, यदा तु स्वयं दुश्चरणमाक्रोशादिकञ्च कारणं विना केवलक्रोधवेदनीयादुपजायते स हि नात्मप्रतिष्ठितः, स्वयं दुश्चरणानाचरणेनात्मविषयत्वाभावात्, न परप्रतिष्ठितः परस्यापि निरपराधित्वात्, अत एव नोभयप्रतिष्ठितः, अतोऽप्रतिष्ठित इति, एवं मानादयोऽपि । अनन्तानुबन्ध्यादिभेदाः पूर्वमेवोक्ताः, तथा आभोगनिवर्त्तितानाभोगनिर्वतितोपशान्तानुपशान्तभेदतोऽपि ते चतुर्धा भवन्ति, यदा यस्यापराधं सम्यगवबुध्य कोपकारणञ्च व्यवहारतः पुष्टमवलम्ब्य नान्यथाऽस्य शिक्षोपजायत इत्याभोग्यकोपञ्च विधत्ते तदा स कोप आभोगनिर्वतितः । यदा त्वेवमेव तथाविधमुहूर्त्तवशाद्गुणदोषविचारणाशून्यः परवशीभूय कोपं कुरुते तदा स कोपोऽनाभोगनिर्वर्तितः, अनुदयावस्थ उपशान्तो निनिमित्तमुदयावस्थोऽनुपशान्तः । अनन्तानुबन्धिक्रोधादयः सम्यग्दर्शनसहभाविक्षमादिस्वरूपोपशमादिचरणलवप्रतिबन्धिनः, चारित्रमोहनीयत्वात्, न चोपशमादिभिरेव चारित्री, अल्पत्वाद्यथैककार्षापणो न धनपतिः किन्तु महता मूलगुणादिरूपेण चारित्री मन:संज्ञया संज्ञिवत्, अत एव त्रिविधं दर्शनमोहनीयं पञ्चविंशतिविधं चारित्रमोहनीयम् । न च
૧. પુરુષવેદ નિરંતર થતો જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી સાતિરેક બસોથી નવસો સાગરોપમ; સ્ત્રીવેદ જઘન્યથી એક સમય, ઉત્કૃષ્ટથી સો પલ્યોપમ અને પૂર્વ કોટિ પૃથકત્વ તથા નપુંસકવેદ જઘન્યથી એક સમય અને ઉત્કૃષ્ટથી અનંત અદ્ધા (કાળ.)
| SR No. | 022495 |
| Book Title | Tattvanyaya Vibhakar Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Labdhisuri, Bhadrankarsuri, Vikramsenvijay |
| Publisher | Labdhibhuvan Jain Sahitya Sadan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 814 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |