Page Text
________________
सूत्र - ५-६, चतुर्थ किरणे
१७७ ___ मनुष्यत्वोपलक्षितेति । मानुषोपपातक्षेत्रं गच्छतो जीवस्य श्रेण्यनुसारिगतिनियामकानुपूर्वीत्वं मनुष्यानुपूर्वीलक्षणं । अत्रानुपूर्वीपदं धर्मास्तिकाये, मानुषपदं च देवाद्यानुपूर्व्यामतिप्रसङ्गवारणायोपात्तम् । वक्रगत्येति पदन्त्वसम्भववारणाय । अस्याः परा स्थितिः पञ्चदशसागरोपमकोटीकोट्यः । पञ्चदशवर्षशतान्यबाधा, जघन्या तु सागरोपमस्य द्वौ सप्तभागी पल्योपमासंख्येयभागेन न्यूनौ, अन्तर्मुहूर्तञ्चाबाधाकालः । मनुजगतिर्मनुजानुपूर्वी च पूर्वोदितविभागवाक्यघटकमनुष्यद्विकशब्दवाच्येत्याह-इमे इति, मनुष्यगतिमनुजानुपूर्व्यावित्यर्थः । देवगतेः स्वरूपमाह-देवत्वेति । देवत्वपर्यायपरिणतिप्रयोजकत्वे सति कर्मत्वं लक्षणार्थः । पदकृत्यं मनुजगतिवद्विभावनीयम् । दशसागरोपमकोटीकोट्योऽस्याः परा स्थितिः । दशवर्षशतान्यबाधा, जघन्या तु सागरोपमसहस्रस्य द्वौ सप्तभागौ पल्योपमासंख्येयभागेन न्यूनौ, अबाधा त्वन्तर्मुहूर्तकालः ॥
. वे मनुष्यानुपूर्वानु लक्ष छ :____भावार्थ- मनुष्यत्वथा उक्षित (यिलित) भानुपूवा 'मनुष्यानुपूवा. 'माले भनुतिમનુષ્યાનુપૂર્વીની મનુષ્યદ્વિકની સંજ્ઞા છે અર્થાત્ મનુષ્યદ્ધિક શબ્દથી વાચ્ય છે. દેવત્વપર્યાય પરિણતિ પ્રયોજક भ 'सुरगति.'
વિવેચન- મનુષ્યક્ષેત્ર રૂપ ઉત્પત્તિક્ષેત્રમાં વક્રગતિએ જનાર જીવને શ્રેણીઅનુસારિણી ગતિનિયામક આનુપૂર્વકર્મપણું, મનુષ્ય આનુપૂર્વીનું લક્ષણ સમજવું.
પદકૃત્ય- અહીં ધમસ્તિકામાં અતિવ્યાપ્તિના વારણ માટે આનુપૂર્વીપદ અને દેવ આદિ આનુપૂર્વમાં અતિવ્યાપ્તિના વારણ માટે માનુષપદ મૂકેલ છે. અસંભવના લક્ષ્ય માત્રમાં લક્ષણની અસત્તાના) વારણ भाटे 45' 43 मे ५६ भूस छे.
સ્થિતિવર્ણન- મનુષ્યાનપૂર્વની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પંદર કોડાકોડી સાગરોપમ. અબાધાકાળ પંદર સો વર્ષ. (બંધકાળથી માંડી ઉદયકાળનો મધ્યવર્તી કાળ.) જઘન્ય સ્થિતિ સાગરોપમનો સાતમો ભાગ, પલ્યોપમના मसंध्यात मागे न्यून. मनाया अंतर्भूत.
વળી મનુષ્યગતિ અને મનુષ્યાનુપૂર્વી- આ બે પૂર્વે કહેલ મહા વિભાગ રૂપ વાક્યમાં રહેલ મનુષ્યદ્રિક શબ્દથી વાચ્ય બને છે. એ વાત કહે છે કે- “આ બે મનુષ્યગતિ-મનુષ્યાનુપૂર્વ મનુષ્યદ્ધિક શબ્દથી વાચ્ય છે.
देवानुपूर्वीलक्षणमाह---देवत्वोपलक्षिताऽऽनुपूर्वी सुरानुपूर्वी । इमे सुरद्विके । पञ्चेन्द्रियशब्दप्रवृत्तिनिमित्तभूतसदृशपरिणत्यात्मकजातिविपाकोदयवेद्यं कर्म पञ्चेन्द्रियजातिः । ६ । १. वक्रयाऽन्तर्गत्येति शेषः । पूर्वभवोत्तरकालीना तिर्यगाद्युत्तरोत्पत्तिस्थानप्राप्तिपूर्वभाविनी गतिरन्तर्गतिः ॥
| SR No. | 022495 |
| Book Title | Tattvanyaya Vibhakar Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Labdhisuri, Bhadrankarsuri, Vikramsenvijay |
| Publisher | Labdhibhuvan Jain Sahitya Sadan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 814 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |