________________
સૂત્ર-૧૦ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૫૯ પરિણમાવે છે–ત્રણ પંજ કરે છે. કહ્યું છે કે “પછી જેવી રીતે મદ(=ઘેન) કરનારા કોદરા છાણ વગેરેથી શુદ્ધ કરાય છે તેવી રીતે સમ્યકત્વગુણથી મિથ્યાત્વકર્મ વિશુદ્ધ કરાય છે.” સમ્યમિથ્યાત્વ છે અને તે વેદનીય (=વેદવા યોગ્ય) છે એવો કર્મધારય સમાસ છે. પૂર્વના બે વેદનીયમાં પણ આ પ્રમાણે જાણવું. રૂતિ શબ્દ દર્શનમોહનીયના પરિણામના બોધ માટે છે.
દર્શનમોહનીય પ્રકૃતિના બંધને કહીને હવે ચારિત્રમોહપ્રકૃતિના બંધને કહેવાની ઇચ્છાથી કહે છે–
વારિત્રમોદનીયાડ્યો દિવિઘા રૂત્યાદ્રિ ચારિત્રમોહનીય પ્રકૃતિનો બંધ કષાયવેદનીય અને નોકષાયવેદનીય એમ બે પ્રકારે છે. મૂળભેદની અપેક્ષાએ ચારિત્રમોહનીય આટલા ભેદવાળું છે. અનુક્રમે તેના સ્વરૂપનું વ્યાખ્યાન કરવા માટે કહે છે- “તત્ર રૂલિ, ચારિત્રમોહના બે ભેદમાં કષાયવેદનીયના સોળ ભેદો છે. તથા એવા ઉલ્લેખથી ભેદોને જણાવે છે. નતાનુવસ્થી થ: રૂલ્યાઃ અનંત એટલે નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવોમાં જન્મ, મરણ, જરાની પરંપરારૂપ સંસાર. તેનો અનુબંધ કરવાના કારણે બનત્તાનુવસ્થી, ક્રોધ, માન, માયા, લોભરૂપ સંયોજના. ક્રોધ એટલે અપ્રીતિ. માન એટલે ગર્વ. માયા એટલે શઠતા. લોભ એટલે ગૃદ્ધિ. ગૃદ્ધિ અને તૃષ્ણા એ બેનો એક અર્થ છે. કહ્યું છે કે તે કષાયો મનુષ્યને અનંત સંખ્યાવાળા ભવોની સાથે જોડે છે એથી તેમની સંયોજનતા કે અનંતાનુબંધિતા છે. (૧) અનંતાનુબંધીના સ્વરૂપને બતાવવા અનુક્રમે પર્વતરેખા, પથ્થરસ્તંભ, ઘનવંશમૂળ અને કૃમિલાક્ષા રંગ (કરમજી રંગ)ના દષ્ટાંતો છે.
એ પ્રમાણે અપ્રત્યાખ્યાનાવરણકષાય ક્રોધાદિના ભેદથી ચાર પ્રકારે છે એમ અતિદેશ કરવામાં આવે છે. પ્રત્યાખ્યાન સર્વવિરતિ અને દેશવિરતિ એમ બે પ્રકારનું છે. તેમાં દેશવિરતિ પ્રત્યાખ્યાન અલ્પ છે. તેને આવરનાર કષાય પ્રત્યાખ્યાનાવરણકષાય છે. સામર્થ્યથી પ શબ્દ
