________________
સૂત્ર-૯ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૩૫ ભાષ્યાર્થ–સર્વેદ્ય અને અસર્વેદ્ય એમવેદનીયના બે ભેદો છે. (૮-૯) टीका- उत्तरप्रकृतिभेदमात्रस्य विवक्षितत्वात् प्रथमैव, सद्वेद्यमसद्वेद्यं चेति वेदनीयमूलप्रकृतेरुत्तरप्रकृतिद्वयं भवति, तत्राभिमतमिष्टमात्मनः कर्तुरुपभोक्तुर्मनुजदेवादिजन्मसु शरीरमनोद्वारेण सुखपरिणतिरूपमागन्तुकानेकमनोज्ञद्रव्यक्षेत्रकालभावसम्बन्धसमासादितपरिपाकावस्थमतिबहुभेदं यदुदयाद्भवति तदाचक्षते सवेंदनीयम्, अभिहितविपरीतमसद्वेदनीयं, एवंविधार्थानुसारि च भाष्यम्-सद्वेद्यमित्यादि, सच्छब्दः प्राशंस्ये, प्रशंसा चात्मनोऽभिमतविषयत्वं, असच्छब्दस्तद्वैपरीत्ये, चशब्द उत्तरप्रकृतिसमुच्चितौ, वेदनीयं-वेद्यं, द्विभेदं-द्विप्रकारं, भवतीति ॥८-९॥
ટીકાર્થ–માત્ર ઉત્તરપ્રકૃતિના ભેદોને કહેવાનું ઇષ્ટ હોવાથી પ્રથમ વિભક્તિ જ છે. સર્વેદ્ય અને અસહ્ય વેદનીય મૂલપ્રકૃતિની ઉત્તરપ્રકૃતિઓ બે છે. તેમાં ઉપભોગ કરનાર જીવને અનુકૂળ, પ્રિય, મનુષ્ય-દેવ આદિ ભવમાં શરીર-મન દ્વારા સુખપરિણામરૂપ, આવનારા અનેક મનોહર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવના સંબંધથી પરિપાક અવસ્થાને જેણે પ્રાપ્ત કરી છે તેવું અતિશય ઘણા ભેદવાળું જેના ઉદયથી થાય તેને સર્વેદનીય કહે છે. કહેલાથી વિપરીત અસદનીય છે. આવા પ્રકારના અર્થને અનુસરનારું ભાષ્ય આ પ્રમાણે છે–
“વેદ્યમ્' રૂત્યાદ્રિ સત શબ્દ પ્રશંસાના અર્થમાં છે. જીવના અનુકૂળ વિષયવાળું હોવાથી પ્રશંસા છે. અસત્ શબ્દ તેનાથી વિપરીત અર્થમાં છે. વ શબ્દ ઉત્તરપ્રકૃતિના સમુચ્ચય માટે છે. જે વેદવા યોગ્ય હોય તે વેદ્ય. બે ભેદવાળું એટલે બે પ્રકારવાળું છે. (૮-૯)
टीकावतरणिका- सम्प्रति चतुर्थमूलप्रकृतेर्मोहनीयनाम्न उत्तरप्रकृतिप्रपञ्चख्यापनायाह सूत्रं
ટીકાવતરણિકાર્થ– હવે મોહનીય નામની ચોથી મૂલપ્રકૃતિઓને વિસ્તારથી જણાવવા માટે સૂત્રને કહે છે–
