________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
સૂત્ર-૧ पूर्वोक्त इति त्रिप्रकारः पूर्वमुक्तः षष्ठेऽध्याये, एवमेते पञ्च सामान्यप्रत्ययाः सर्वकर्मबन्धहेतव इत्यर्थः, एषां पञ्चानामपि सामान्यप्रत्ययानां सूत्रक्रमसन्निवेशिनां बन्धनिमित्तानां पूर्वस्मिन् सतीति वीप्सया नियतमुत्तरेषां भाव इति प्रतिपादयति, सति मिथ्यादर्शनप्रत्ययेऽवश्यं भाविनोऽविरत्यादयः चत्वारः, सत्यामविरतौ त्रयः प्रमादादयः, सति प्रमादे कषाययोगौ, सत्सु कषायेषु योगा इति, योगप्रत्यय एव सति नेतरे चत्वार इत्यादि विपरीतं भाव्यं यावत् न मिथ्यादर्शनप्रत्यय इत्येतदनेन प्रतिपादयति, उत्तरोत्तरभावे तु सर्वेषामनियम इति, अविरतिप्रमादकषाययोगेषु सत्सु न मिथ्यादर्शनप्रत्ययः, योगकषायप्रत्यययोः सतोः नावश्यमितरे ત્રય: રૂત્યાદ્રિ સુજ્ઞામિતિ ૧૮-શા
ટીકા– મિથ્યાદર્શનથી આરંભી યોગ સુધીના પાંચ શબ્દોનો દ્વન્દ્ર સમાસ કરીને પ્રથમા બહુવચનમાં નિર્દેશ કર્યો છે. મિથ્યાદર્શન=તત્ત્વભૂત પદાર્થોની શ્રદ્ધાનો અભાવ. અવિરતિ એટલે પાપસ્થાનોથી નિવૃત્તિનો અભાવ, અર્થાત્ વિરતિના પરિણામનો અભાવ. પ્રમાદ ઇન્દ્રિય, વિકથા, દારૂ, નિદ્રારૂપ છે. કષાયો=અનંતાનુબંધી વગેરે ક્રોધ-માનમાયા-લોભ. યોગ મન-વચન-કાયાના વ્યાપાર સ્વરૂપ છે. કાશ્મણવર્ગણાના યોગ્ય સ્કંધોનો અને આત્મપ્રદેશોનો દૂધ-પાણી આદિની જેમ પરસ્પર અનુગતિરૂપ(=એક મેક થવા રૂપ) સંબંધ તે બંધ છે. હેતુ એટલે નિમિત્ત કે કારણ. આ સર્વકર્મબંધના સામાન્ય હેતુઓ જાણવા. જ્ઞાનાવરણ આદિના વિશેષ હેતુઓ તો છઠ્ઠા અધ્યાયમાં તત્વોષનિહ્રવ વગેરે સૂત્ર સમૂહથી કહ્યા છે. ભાષ્યકાર પદોનો વિભાગ કરીને પાંચેય સામાન્ય હેતુઓને બતાવે છે– મિથ્યાદર્શન–અયથાર્થ જ્ઞાન.
અવિરતિ– સંયમનો અભાવ, અર્થાત અસંયમ. અસંયમ એટલે હિંસાદિથી અનિવૃત્તિ.
