________________
સૂત્ર-૨૬ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૧૬૭ સાતા, તિર્ચય-મનુષ્ય-દેવના આયુષ્યો, ૫ શરીર, મનુષ્ય-દેવગતિ, પંચેન્દ્રિયપણુ, સર્વ=ત્રણ)અંગોપાંગ (૧) વજઋષભનારાચ, સમચતુરગ્ન, તીર્થંકરનામ, પ્રશસ્તસ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ,વિહાયોગતિ (૨), અગુરુલઘુ, પરાઘાત, ઉચ્છવાસ, ઉદ્યોત, આતપ, નિર્માણ, ઉચ્ચગોત્ર, મનુષ્ય, દેવગતિ પ્રાયોગ્ય આનુપૂર્વી (૩), પ્રત્યેકશરીર, બાદર, પર્યાપ્ત, આદેય, સુસ્વર, ત્રસપણું, સ્થિર, શુભ, સુભગ, યશ, આ પ્રકૃતિઓને પુણ્ય સંજ્ઞાવાળી કહી છે. (૪) કોઈ સમ્યકત્વ, હાસ્ય, રતિ, પુરુષવેદને પુણ્યરૂપે
છે પણ તે તે પ્રમાણે ઈષ્ટ નથી. કેમકે દેશઘાતી મોહ છે. (૫) કેવળજ્ઞાનાવરણ સિવાય ૪ જ્ઞાનાવરણ, ૫ અંતરાય, ૯ નોકષાય, ૪ સંજ્વલનકષાય, અવધિદર્શન, અચક્ષુદર્શન, ચક્ષુદર્શન એ ત્રણ આવરણ દેશઘાતી પ્રકૃતિઓ છે. (૬) દર્શનાવરણ, જ્ઞાનાવરણ અને મોહનીયની શેષ પ્રકૃતિઓને સર્વઘાતી કહી છે. જે ગુણોનો ઘાત કરે તે કર્મઘાતી છે. કોઈક કર્મ ઘાતી છે તે સિવાયનું કર્મ અઘાતી છે એમ કહ્યું છે. (૭).
બીજો તો કહે છે- સમ્યકત્વને, હાસ્યાદિને અને પુરુષવેદને મોહનીય છે એવી ભ્રમણાથી પુણ્યરૂપ ઇચ્છતા નથી. તે બરોબર નથી. (૧) આઠ પ્રકારનું કર્મ પુણ્યરૂપ અને પાપરૂપ સિદ્ધ થયું છે. કર્મથી અન્ય શું છે? કે જેને પુણ્યરૂપે ઇચ્છાય ? (૨) શુભઆયુષ્ય, નામ, ગોત્ર અને સાતવેદનીય પુણ્યરૂપ છે એમ જો અભિપ્રેત(તમારું માનવું) હોય તો તે જ પ્રમાણે સમ્યક્ત્વાદિ પુણ્યરૂપ હો. સમ્યક્ત્વાદિમાં આત્માની પ્રસન્નતા થાય છે. (૩) જે પ્રીતિને કરે તે પુણ્ય. સમ્યક્ત્વાદિમાં પ્રીતિ ઘણી હોય છે. સંસારનું અવંધ્ય( નિષ્ફળ ન જાય તેવું) કારણ છે માટે મોહનું મોહપણું બતાવ્યું છે. (૪) મોહ એટલે રાગ. રાગ સ્નેહરૂપ છે. તે સ્નેહ અરિહંતમાં ભક્તિરાગરૂપ છે. આ રાગ પ્રશસ્ત હોવાથી મોહનીયકર્મનું મોહપણું હોવા છતાં મોહપણું નથી. (૫) (૮-૨૬)
આ પ્રમાણે તત્ત્વાર્થવૃત્તિમાં બંધભેદોનું નિરૂપણ કરનાર આઠમો અધ્યાય છે.
ભાવાનુવાદકારની પ્રશસ્તિ આ પ્રમાણે પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા વડે શરૂ કરાયેલી (અને છઠ્ઠા અધ્યાયના ૨૩મા સૂત્રમાં વિનયસમ્પન્નતા પદ સુધી પૂર્ણ કરાયેલી)
