________________
૧૬૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮ સૂત્ર-૨૬ ગતિનામ આદિમાંથી સાડત્રીસ (૩૭) પ્રકારના શુભનામનો ઉદ્ધાર કરવો=શુભનામનું ગ્રહણ કરવું. શુભગોત્રને કહે છે. અર્થાત્ ઉચ્ચગોત્ર શુભ છે. આ પ્રમાણે સાતાવેદનીયથી પ્રારંભી ઉચ્ચગોત્ર સુધીના આઠ પ્રકારના કર્મની પુણ્ય એવી સંજ્ઞા છે.
અર્થપત્તિથી જે કર્મો બાદ કરવા યોગ્ય છે તે કર્મને કહે છે- “ તોડવત્ પાપમ્ રૂતિ આનાથી અન્ય કર્મ પાપરૂપ છે. “કર્મપ્રકૃતિ ગ્રંથને અનુસરનારાઓ તો બેતાલીસ (૪૨) પ્રકૃતિઓને પુણ્ય કહે છે. તે આ પ્રમાણે- સાતવેદનીય, તિર્યંચ-મનુષ્ય-દેવના આયુષ્યો, મનુષ્યગતિદેવગતિ, પંચેન્દ્રિયજાતિ, પાંચ શરીરો, સમચતુરગ્નસંસ્થાન, વજઋષભનારાચસંહનન, ત્રણ અંગોપાંગો, પ્રશસ્ત વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, મનુષ્યઆનુપૂર્વી, દેવઆનુપૂર્વી, અગુરુલઘુ, પરાઘાત, ઉચ્છવાસ, આતપ, ઉદ્યોત, પ્રશસ્તવિહાયોગતિ, ત્રસ, બાદર, પર્યાપ્ત, પ્રત્યેક, સ્થિર, શુભ, સુભગ, સુસ્વર, આદેય, યશકીર્તિ સુધીની શુભ પ્રકૃતિઓ, નિર્માણ, તીર્થકર અને ઉચ્ચગોત્ર. આ પ્રવૃતિઓમાં સમ્યકત્વ, હાસ્ય, રતિ, પુરુષવેદ નથી જ. આથી ભાષ્યકારનો આમાં શો અભિપ્રાય છે? અથવા “કર્મપ્રકૃતિ' ગ્રંથને રચવાનો પ્રયાસ કરનારાઓનો શો અભિપ્રાય છે? સંપ્રદાયનો વિચ્છેદ થવાથી મારાથી આ જાણી શકાયું નથી. ચૌદ પૂર્વધરો તો જે પ્રમાણે છે તે પ્રમાણે નિર્દોષ વ્યાખ્યાનને જાણે છે.
પાપ પ્રકૃતિઓ વ્યાસી (૮૨) છે. તે આ પ્રમાણે- ૫ જ્ઞાનાવરણ, ૯ દર્શનાવરણ, અસાતાવેદનીય,મિથ્યાત્વ, ૧૬ કષાયો,૯નોકષાયો, નરકાયુ, નરક-તિર્યંચગતિ, એકેન્દ્રિય, બેઈન્દ્રિય, તે ઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય જાતિઓ, પ્રથમસિવાયના પાંચ સંસ્થાન, પસંહનન, અપ્રશસ્તવર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, નરક-તિર્યંચઆનુપૂર્વી, ઉપઘાત, અપ્રશસ્તવિહાયોગતિ, સ્થાવર, સૂક્ષ્મ, અપર્યાપ્ત, સાધારણ, અસ્થિર, અશુભ, દુર્ભગ, દુઃસ્વર, અનાદેય, અયશકીર્તિ, નીચગોત્ર, ૫ અંતરાય. એ પ્રમાણે વ્યાસી પાપ પ્રકૃતિઓ છે.
સમ્યક્ત્વ(મોહનીય) આદિ કર્મ પુણ્ય અને પાપ એમ બંને રીતે જોવામાં આવતું હોવાથી સમ્યકત્વ આદિમાં મન સંશયને પામે છે.
