________________
૧૫૯
સૂત્ર-૨૫
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
ઉત્તર-૩ સર્વ બંધકોનો બંધ સમાન નથી. એના ઉત્તરમાં કહે છે- યો વિશેષાત્ આત્માની સાથે જોડાય તે યોગ. કાયાદિનો વ્યાપાર યોગ છે. વિશેષ એટલે ભેદ. યોગોનો તીવ્ર-મંદ વગેરે ભેદ તે યોગવિશેષ. તે યોગવિશેષથી બંધ સમાન નથી. આને જ કહે છે- “યવમન:વિશેષાશ્વ વધ્યને તિ, કાયાનું, વચનનું અને મનનું અનુક્રમે આચરણ, ભાષણ અને ચિંતન વગેરે કર્મ=ક્રિયા તેની સાથે આત્માનો યોગ=સંબંધ તે ક્રિયાયોગનો તીવ્ર, તીવ્રતર, તીવ્રતમ એવો જે વિશેષ(=ભેદ) તે વિશેષના કારણે બંધ પણ પ્રકૃષ્ટ વગેરે ભેજવાળો જાણવો.
પૂર્વપક્ષ– ક્રિયા અને ક્રિયાવાન આત્મા એ બંને અલગ છે. તેથી ક્રિયાની તરતમતાથી આત્મામાં થતા બંધમાં તરતમતા કેવી રીતે થાય?
ઉત્તરપક્ષ ક્રિયા અને ક્રિયાવાનું કથંચિત એક છત્રક્રિયા અને ક્રિયાવાન એક હોવાના કારણે તેથી ક્રિયાયોગના ભેદના કારણે આત્મામાં થતો બંધ પણ પ્રકૃષ્ટાદિ ભેદવાળો થાય.
ઉત્તર-૪ પુદ્ગલો કયા ગુણવાળા અથવા કયા બંધાય એ વિષે કહે છે– પુદ્ગલો સૂક્ષ્મ બંધાય છે, બાદર બંધાતા નથી. સૂક્ષ્મ શબ્દ અપેક્ષાવાળો હોવાથી ઘણા ભેદાવાળો છે. પરમાણુથી આરંભી જ્યાં સુધી અનંતપ્રદેશવાળા સ્કંધો છે ત્યાં સુધી પણ અતિસૂક્ષ્મ હોવાથી સ્કંધો બંધને યોગ્ય નથી. અનંતાનંત પ્રદેશવાળી વર્ગણામાં પણ ફરી અનંત રાશિપ્રદેશવાળા સ્કંધ સુધી કેટલાક સ્કંધો ગ્રહણ યોગ્ય છે, કેટલાક ગ્રહણ યોગ્ય નથી. આથી “સૂક્ષ્મ'નું ગ્રહણ કર્યું છે. એ પ્રમાણે ક્રમથી દારિક, વૈક્રિય, આહારક, તૈજસ, ભાષા, પ્રાણાપાન, મનોવણાઓને ઓળંગીને સૂક્ષ્મપરિણામવાળા જ કર્મવર્ગણાયોગ્ય સ્કંધો બંધાય છે. બાદર પરિણામવાળા સ્કંધો બંધાતા નથી. આ પ્રમાણે ક્રમથી
