________________
સૂત્ર-૨૪ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
૧૪૭ પ્રશ્ન- કર્મોના ક્રમ પ્રમાણે જ્ઞાનાવરણીય કર્મ પહેલા આવે છે એથી ભાષ્યમાં જ્ઞાનાવરપાલીનામું એમ કહેવાના બદલે વિનામાવીના એમ શા માટે કહ્યું?
ઉત્તર– ગતિનામ વગેરે કર્મ સઘળાય કર્મોનો આધાર છે એમ જણાવવા માટે વિનામલીનામ્ એવો ઉલ્લેખ કર્યો છે. જે જીવ ગતિ, જાતિ, શરીર આદિમાં રહેલો હોય તે જીવનો જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મનો ઉદય થાય છે, અન્યથા જ્ઞાનાવરણાદિના ઉદયનો અસંભવ જ છે. અહીં સપ્તમીના અર્થમાં ષષ્ઠી છે. એથી વિનામલીનામું એટલે પતિનામતિષ એમ સમજવું. અથવા અન્વય આ પ્રમાણે છે- ગતિનામ આદિ સર્વ કર્મોનો વિપાક નામ પ્રમાણે થાય છે. વિધ્યો એટલે વિપાકને=ઉદયને પામે છે. (ફળ આપવું, વિપાક થવો, ઉદયમાં આવવું, ઉદયને પામવો વગેરે શબ્દોનો તાત્પર્યાર્થ એક જ છે.) (૮-૨૩)
टीकाक्तरणिका- यदि विपाकोऽनुभावः प्रतिज्ञायते ततस्तत् कर्मानुभूतं सत् किमावरणवदवतिष्ठते उत निःसारं सत् प्रच्यवते ?, उच्यते, पीडानुग्रहावात्मनः प्रदायाभ्यवहृतौदनादिविकारवन्निवर्त्तते, अवस्थानहेत्वभावाद्, अस्यार्थस्य प्रतिपादनाय सूत्रम्
ટીકાવતરણિકાર્થ– પ્રશ્ન- જો વિપાક એ અનુભાવ છે એવું સ્વીકારવામાં આવે છે તો અનુભવાઈ ગયેલું કર્મ શું આવરણવાળું(=ઢંકાયેલું) રહે છે કે નિઃસાર થયું છતું આત્મામાંથી ખરી જાય છે ?
ઉત્તર– તે કર્મ આત્માને પીડા કે અનુગ્રહ આપીને ખાધેલા ભાત આદિના વિકારની જેમ આત્મામાંથી નિવૃત્ત થાય છે–ખરી જાય છે. કારણ કે હવે તેને આત્મામાં રહેવાનું કોઈ કારણ નથી. આ અર્થનું પ્રતિપાદન કરવા માટે આ સૂત્ર છે– ફળ આપ્યા પછી કર્મની નિર્જરા– તત નિર્ન ૮-૨૪
