________________
૧૧૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
સૂત્ર-૧૨
પ્રાપ્ત કરતો નથી, અપર્યાપ્ત જ મરે છે, ક્યારેક જીવ પર્યાપ્તિઓથી રહિત પણ હોય. જેમકે, સંમૂચ્છિમ મનુષ્ય વગેરે.
સ્થિર-અસ્થિર– સ્થિરપણાને જે બનાવે તે સ્થિરનામ. જેના ઉદયથી શરીરના મસ્તક, હાડકાં અને દાંત વગેરે અવયવોની સ્થિરતા થાય= સ્થિર રહે તે સ્થિરનામ છે. અસ્થિરનામ પણ શરીરના અવયવોને આશ્રયીને છે. જેના ઉદયથી કાન, ચામડી વગેરે અવયવો અસ્થિર, ચલ, કોમળ બને તે અસ્થિરનામ છે. આનાથી (સ્થિરનામથી) જે વિપરીત છે તે અસ્થિરનામ છે એમ જણાવ્યું છે.
ઉદયાવલિકામાં પ્રવેશેલું આદેયનામકર્મ બોલનારનું વચન સ્વીકારેલું હોવાથી બોલનાર પ્રત્યે આદરપણાને ઉત્પન્ન કરવામાં નિમિત્ત બને છે. અહીં આ કહેવાનું થાય છે- જેને આદેયનામકર્મનો ઉદય હોય તે જે કંઇપણ કહે તે પ્રમાણ ક૨વામાં આવે છે.તથા તેનું દર્શન થતાં જ લોક અભ્યુત્થાન વગેરે કરે છે. આવા પ્રકારના ફળવાળું આદેયનામ છે. અનાદેયનામ આનાથી વિપરીત છે. જેના ઉદયથી યુક્તિયુક્ત પણ વચનને લોક પ્રમાણ ન કરે અને અભ્યુત્થાન આદિ કરવા યોગ્યનું પણ અભ્યુત્થાન આદિ ન કરે તે અનાદેયનામ છે. અથવા જેના દર્શનથી જ તેની આઠેયતા=શ્રદ્ધેયતા થાય તેવો શરી૨ગુણ જેના વિપાકથી થાય તે આદયનામ. આનાથી વિપરીત અનાયનામ છે.
યશ-અયશ— ‘યશોનામ' કૃતિ, યશ એટલે પ્રખ્યાતિ, કીર્તિ. જે કર્મના ઉદયથી લોકમાં ગુણોની પ્રશંસા થાય છે તે યશનામ કહેવાય છે અને આનાથી વિપરીત છે તે અયશનામકર્મ છે. દોષના વિષયવાળી, અર્થાત્ જેમાં દોષો ગવાય એવી પ્રખ્યાતિ છે તે અયશનામ છે.
તીર્થંકર– તીર્થંકરપણાને જે બનાવે તે તીર્થંકરનામ. જે કર્મના ઉદયથી દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રરૂપ તીર્થને પ્રવર્તાવે, `આક્ષેપ, વિક્ષેપ, સંવેગ, નિર્વેદ દ્વારા ભવ્યલોકની સભ્યસિદ્ધિ થાય એ માટે યતિધર્મને અને
૧. આક્ષેપ=ધર્મસન્મુખતા, વિક્ષેપ=૫૨દર્શનથી વિમુખતા, સંવેગ=મોક્ષાભિલાષ, નિર્વેદ= સંસાર પ્રત્યે વિરાગભાવ.
