________________
૧૦૨ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
સૂત્ર-૧૨ ન્યગ્રોધપરિમંડલનામકર્મથી નાભિથી ઉપરના સઘળા અવયવોસમચતુરગ્ન સંસ્થાનની તુલ્ય હોય છે, નાભિથી નીચેના તેના અવયવો ઉપરના ભાગને અનુરૂપ ન હોય. આથી જ તે જોધપરિમંડલ(=વડના જેવા ગોળ ઘેરાવાવાળું) કહેવાય છે. કેમકે તેનો આકાર વડલા જેવો હોય છે. ઉપરના ભાગમાં (વડલા જેવો) વિશાળ આકાર હોવાથી ન્યગ્રોધ-પરિમંડલ છે.
સાદિનામનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે- નાભિની નીચેના સઘળા અવયવો સમચતુરગ્ન સંસ્થાન સમાન હોય છે, પણ ઉપરના અવયવો નીચેના ભાગને અનુરૂપ ન હોય. શાલ્મલી વૃક્ષને પ્રવચન જ્ઞાતાઓ સાદિ કહે છે. તેનો સ્કંધ લાંબો (ભરાવદાર) હોય છે પણ ઉપરના ભાગમાં સ્કંધને અનુરૂપ વિશાળતા ન હોય.
કુન્જનામનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે- ડોકની ઉપરનો ભાગ અને હાથપગ સમચતુરગ્નના લક્ષણથી યુક્ત હોય અને પેટનો મધ્યભાગ( પેટછાતી વગેરે) સંક્ષિપ્ત અને વિકૃત હોય તે કુન્જ સંસ્થાન છે.
વામનનામનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે- પેટ (છાતી વગેરે) લક્ષણથી યુક્ત હોય, ડોક વગેરે ઉપરના ભાગમાં અને હાથ-પગના લક્ષણમાં ન્યૂનતા હોય તે વામન સંસ્થાન છે.
જેમાં પગ વગેરે અવયવો પ્રાયઃ યથોક્ત પ્રમાણવાળા ન હોય તે હુંડક સંસ્થાન છે. કહ્યું છે કે- માથું ઘણું મોટું અને ઘણું ઊંચું લાંબુ હોય, પેટ નાનું હોય, નીચેનું શરીર નાનું હોય, શરીર ચારે બાજુ અસંસ્થિત=બેડોળ હોય આવું સંસ્થાન હુડક સંસ્થાન છે.
સંઘયણ– “સંહનનના પવિધ ફત્યાતિ, અહીં વ્યાખ્યા પૂર્વવત્ જાણવી. તથા ઇત્યાદિથી છએ સંહનનનું સ્વરૂપ પ્રગટ કરે છે. “વર્ષમના RIF' ફત્યાદિ, હાડકાઓનો બંધવિશેષ સંહનન છે. ઋષભ એટલે પાટો. વજ એટલે ખીલી. નારાચ એટલે બંને તરફ મર્કટબંધસમાન અસ્થિબંધ. વજ, ઋષભ અને નારાચ એ ત્રણ જે સંવનનમાં હોય તે વજઋષભ-નારાચ સંતનન. [બે હાડકાં પરસ્પર નારાચથી( મર્કટ
