________________
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ - સૂત્ર-૨૩ ભાવાર્થ-સૂત્ર-અર્થને ભણવામાં રોકાયેલ હોય અને શાસ્ત્રમાં વિહિત કરેલા કાળે ભણવામાં કે સાંભળવામાં તત્પર રહે તે શૈક્ષ.
ગ્લાન-એટલે મંદઆરોગ્યવાળો. તે વ્યાધિવાળો હોવાથી આહાર પાણીને શોધવામાં સમર્થ ન હોય.
આદિશબ્દના ગ્રહણથી કુલ-ગણ-સમનોજ્ઞનું ગ્રહણ કરવું. સંગ્રહ– સંયમના આચરણની અને શ્રુતના અધ્યયનની પ્રેરણા માટે આવેલા ઉપસંપદાનો=ઉપસંપદા સ્વીકારવા માટે આવેલા સાધુઓનો આલોચનાપૂર્વક સ્વીકાર કરવો તે સંગ્રહ.
ઉપગ્રહ-વસ્ત્ર-પાત્રને ઉત્પન્ન કરવા મેળવી આપવા, ઘણા ગુણોવાળા ક્ષેત્રને શોધીને એ ક્ષેત્રમાં સાધુઓને લઈ જવા એ ઉપગ્રહ છે.
અનુગ્રહ–આહાર-પાણી અને યોગ્ય વસતિનું દાન કરવું વગેરે અનુગ્રહ છે.
પ્રવચન-જે પ્રકર્ષથી(=પરિપૂર્ણ રીતે) કહે તે પ્રવચન. પ્રવચન શબ્દની આવી વ્યાખ્યા હોવાથી જ ભગવાને કહેલા અર્થનું પ્રતિપાદન કરવાના પરિણામવાળા શ્રતધરો વગેરે પ્રવચન શબ્દથી વાચ્ય છે, અર્થાત્ પ્રવચન એટલે ભગવાને કહેલા અર્થનું પ્રતિપાદન કરવાના પરિણામવાળા શ્રતધરો વગેરે. શ્રુતધરો વગેરે વિષે સંગ્રહ-ઉપગ્રહ-અનુગ્રહરૂપ વાત્સલ્યને પ્રવચનવાત્સલ્ય કહ્યું છે.
રૂતિ શબ્દ આદિ શબ્દના અર્થવાળો છે, અર્થાત્ પ્રવચન વાત્સલ્ય વગેરે તીર્થકરનામકર્મના આગ્નવો છે.
૧. શાસ્ત્રમાં જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર માટે ઉપસંપદા સ્વીકારવાનું કહ્યું છે. ઉપસંપદા એટલે જ્ઞાનાદિ માટે
ગુરુની રજાથી અન્ય આચાર્યની પાસે આત્મસમર્પણપૂર્વક રહેવું. પ્રસ્તુતમાં સંયમના આચરણની એમ કહીને ચારિત્રની ઉપસંપદા જણાવી છે. શ્રુતના અધ્યયનની એમ કહીને જ્ઞાન ઉપસંપદા જણાવી છે. ઉપસંપદા માટે આવનાર સાધુએ વિહાર કરી આવે ત્યારે સર્વપ્રથમ વિહારમાં લાગેલા સઘળા દોષોની આલોચના લેવાની હોય છે. માટે ઉપસંપદાની આલોચનાપૂર્વક એમ કહ્યું છે. વિધિપૂર્વક ઉપસંપદા માટે આવેલા સાધુઓને સ્વીકારવા એ સંગ્રહ. આ પ્રમાણે સંગ્રહશબ્દનો સંક્ષિપ્ત અર્થ છે. ઉપસંપદાનું વિસ્તૃત વર્ણન બૃહત્કલ્પ ગ્રંથમાં છે.
