________________
૮૦
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ સૂત્ર-૨૩ અભાવ તે અપ્રમાદ. અપ્રમાદ એ જ અતિચારનો અભાવ છે, અર્થાત્ પોતાના આગમનું સિદ્ધાંતનું અતિક્રમણ(=ઉલ્લંઘન) ન કરવું તે અતિચારનો અભાવ. આમ શીલવ્રતોમાં અતિશય ઘણો અપ્રમાદ એ શીલવ્રતોમાં અતિચારનો અભાવ છે.
(૪) વારંવાર જ્ઞાનોપયોગ– જ્ઞાન એટલે દ્વાદશાંગરૂપ પ્રવચન. દ્વાદશાંગરૂપ પ્રવચન પ્રદીપ, અંકુશ, પ્રાસાદ અને પ્લવના સ્થાને છે સમાન છે. જેમ પ્રદીપ પ્રકાશ આપે જેથી રસ્તો દેખાય તેમ પ્રવચન સમ્યજ્ઞાનરૂપ પ્રકાશ આપે છે જેથી મોક્ષમાર્ગ સ્પષ્ટ દેખાય છે. અંકુશ હાથીને કાબૂમાં રાખે છે તેમ પ્રવચન ઇન્દ્રિયોરૂપ હાથીને કાબૂમાં રાખે છે. જેવી રીતે પ્રાસાદ સુખપૂર્વક રહેવાનું સાધન છે તેવી રીતે પ્રવચન સુખને પ્રાપ્ત કરવાનું સાધન છે. જેમ તરાપાથી સમુદ્ર તરી શકાય છે તેમ પ્રવચનથી સંસારસમુદ્ર તરી શકાય છે. તેમાં પ્રવચનમાં ઉપયોગ એટલે એકાગ્રતા, સૂત્ર-અર્થ-તદુભાય સંબંધી આત્માનો વ્યાપાર એ પ્રવચનમાં ઉપયોગ છે, અર્થાત્ પ્રવચન આત્મામાં પરિણમી જાયઓતપ્રોત થઈ જાય છે.
(૫) વારંવાર સંવેગ– સંવેગ એટલે સંસારનો ભય ઉત્પન્ન થવાથી તેનાથી (સંસારથી) ચલિત થવાનો–છૂટવાનો પરિણામ.
(૬) યથાશક્તિ ત્યાગ- શક્તિસામર્થ્ય, યથા=અનુરૂપ. શક્તિને અનુરૂપ તે યથાશક્તિ. શક્તિ પ્રમાણે, ન્યાયથી મેળવેલાનું પાત્રમાં દાન તે યથાશક્તિ ત્યાગ.
(૭) યથાશક્તિ તપ- કર્મને તપાવવાથી=શોષણ કરવાથી તપ કહેવાય છે. બાહ્ય અને અત્યંતર ભેદથી તપ બે પ્રકારે છે. અનશનાદિ બાહ્ય તપ છે. પ્રાયશ્ચિત્ત વગેરે અભ્યતર તપ છે. યથાશક્તિ આ બે પ્રકારનો તપ કરવો.
(૮) સંઘસમાધિકરણ– જ્ઞાનાદિનો આધાર સાધુ વગેરેનો સમૂહ તે સંઘ છે. તેની સમાધિ સ્વસ્થતા કરવી.
