________________
સૂત્ર-૧૭
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫
૩૧
પ્રદેશાદિમાં અવગાહ થવામાં કોઇ પ્રતિબંધક નથી, કેમકે તે રીતે સંકોચ ઘટી શકે છે.
ઉત્તર– સંસારી જીવો યોગથી સહિત હોવાથી, અર્થાત્ રૂપી હોવાથી સંસારી જીવોનો એક પ્રદેશાદિમાં અવગાહ થતો નથી.
પ્રશ્ન– સિદ્ધોનો એક પ્રદેશાદિમાં અવગાહ કેમ થતો નથી ? ઉત્તર– ચરમશરીરના પોલાણો પુરાઇ જવાથી સિદ્ધના જીવોની અવગાહના ૧/૩ ભાગ ઓછી થાય છે પણ એનાથી વધારે ઓછી એક પ્રદેશાદિવાળી થતી નથી. માટે સિદ્ધોનો એક પ્રદેશાદિમાં અવગાહ થતો નથી. (૫-૧૬)
भाष्यावतरणिका - अत्राह - उक्तं भवता धर्मादीनस्तिकायान् परस्ताल्लक्षणतो वक्ष्याम इति । तत्किमेषां लक्षणमिति । अत्रोच्यते
ભાષ્યાવતરણિકાર્થ— પ્રશ્ન— આપે ધર્માસ્તિકાય વગેરે અસ્તિકાયોને લક્ષણથી આગળ કહીશું એમ (અ.પ સૂ.૧ ના ભાષ્યમાં) કહ્યું છે તેથી એમનું લક્ષણ શું છે ? અહીં ઉત્તર કહેવાય છે—
टीकावतरणिका- 'अत्राहे' त्यादि सम्बन्धग्रन्थः उक्तं भवताऽधिकृताध्यायप्रथमसूत्रे धर्मादीनस्तिकायान् परतः तल्लक्षणतो वक्ष्याम इति, तत् किमेषां धर्मादीनां लक्षणमिति, अत्रोच्यते
ટીકાવતરણિકાર્થ અન્નાહ ઇત્યાદિ પંક્તિ હવે પછીના સૂત્રની સાથે સંબંધ જણાવનારી છે.
આપે પ્રસ્તુત અધ્યાયના પ્રથમ સૂત્રમાં ધર્માસ્તિકાય આદિના લક્ષણને આગળ કહીશું એમ કહ્યું હતું. તેથી (પૂછવામાં આવે છે કે) આ ધર્માસ્તિકાયાદિનું લક્ષણ શું છે ? અહીં ઉત્તર આપવામાં આવે છે— ધર્માસ્તિકાય-અધર્માસ્તિકાયનું લક્ષણ—
गति - स्थित्युपग्रहो धर्माधर्मयोरुपकारः ॥५- १७ ॥
સૂત્રાર્થ– ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાયનો અનુક્રમે ગતિ-ઉપગ્રહ અને સ્થિતિ-ઉપગ્રહ ઉપકાર(=કાર્ય) છે. (૫-૧૭)
