________________
શ્રી તત્ત્વાથધિગમસૂત્ર અધ્યાય-પ
સૂત્ર-૨ भाष्यं- एते धर्मादयश्चत्वारो प्राणिनश्च पञ्च द्रव्याणि च भवन्तीति । उक्तं हि "मतिश्रुतयोर्निबन्धो द्रव्येष्वसर्वपर्यायेषु" "सर्वद्रव्यपर्यायेषु केवलस्य" इति ॥५-२॥ ભાષ્યાર્થ– ધર્માસ્તિકાય વગેરે ચાર અને જીવો એમ પાંચ દ્રવ્યો છે.
“મતિ અને શ્રુતજ્ઞાનનો વિષય સર્વદ્રવ્યો અને થોડા પર્યાયો એટલે 332405 ५यायो छ." मेम. पूर्वे (म.१ २.२७ wi) युं छे. " शननो विषय सर्वद्रव्य भने सर्वपयायो छ." मेम. पूर्वे (१.१ सू.30 vi) धुं छे. (५-२) ___टीका- द्रवन्तीति द्रव्याणि, न गुणादिमात्रं, पञ्च एवेति सूत्रसमुदायार्थः। अवयवार्थं त्वाह-'य एत' इत्यादिना य एते धर्मादयः प्रथमसूत्रोपदिष्टाः चत्वारो धर्माधर्माकाशपुद्गला जीवाश्च प्रागुक्ताः, किमित्याह-पञ्च द्रव्याणि भवन्ति, तथा तथा द्रवणात्, तदेते कायाश्च द्रव्याणि च, उभयव्यवहारदर्शनात्, एतदाह-'उक्तं ही'त्यादिना, उक्तं यस्मादिहैव प्रथमेऽध्याये, किमित्याह-मतिश्रुतयोनियोनिबन्धो ग्रहणता द्रव्येषु धर्मादिष्वसर्वपर्यायेषु तथाऽविशुद्धग्रहणतया, विशुद्धग्रहणतस्तु केवलस्येत्याह-सर्वद्रव्यपर्यायेषु केवलस्य निबन्ध इति, एतेन तथा द्रवणमाह, विशिष्टज्ञेयतयाऽपरिणतस्य ग्रहणायोगादिति ॥५-२॥
ટીકાર્થ– જે દ્રવે છે, અર્થાત્ પર્યાયરૂપે પરિણત થાય છે તે દ્રવ્ય. ધર્માસ્તિકાય આદિ માત્ર ગુણાદિ સ્વરૂપ જ નથી. (કિંતુ દ્રવ્ય સ્વરૂપ પણ છે.) ધર્માસ્તિકાય આદિ પાંચ જ છે. ધર્માસ્તિકાય આદિ અને જીવો એ પાંચ દ્રવ્યો છે. આ પ્રમાણે સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકાર “य एते" इत्याहिथी ४३ छ- प्रथम सूत्रमा ४८॥ यास्तिय, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય અને પુદ્ગલાસ્તિકાય એ ચાર અને પૂર્વોક્ત જીવો એ પાંચ દ્રવ્યો છે(=દ્રવ્યો કહેવાય છે). કેમકે તે તે રીતે
१. द्रवति गच्छति तांस्तान् पर्यायान् प्राप्नोति इति द्रव्यम् ।
