________________
૧૪૦
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫ સૂત્ર-૩૬ સ્નિગ્ધ દ્વિગુણરૂક્ષને પોતાના રૂપે પરિણાવે છે. આથી સંપૂર્ણ સ્કંધ સ્નિગ્ધ બની જાય છે.) અથવા દ્વિગુણરૂક્ષ દ્વિગુણસ્નિગ્ધને પોતાના રૂપે પરિણમાવે છે. (આથી સંપૂર્ણ સ્કંધ રૂક્ષ બની જાય છે.) આમ થવાનું કારણ પુદ્ગલોના પરિણામની વિચિત્રતા છે.
સમગુણ સ્નિગ્ધ-સ્નિગ્ધના બંધનો કે રૂક્ષ-રૂક્ષના બંધનો (૩૪મા સૂત્રમાં) પ્રતિષેધ કર્યો છે.
તથા સંખ્યાથી અધિકગુણ હનગુણને પોતાના રૂપે પરિણમાવે છે. જેમ કે- ત્રિગુણસ્નિગ્ધ એકગુણસ્નિગ્ધને પોતાના રૂપે પરિણમાવે છે. આથી તે એક ગુણવાળા હોવા છતાં ત્રણગુણવાળો બને છે. આમાં કસ્તૂરીના અંશથી મિશ્ર થયેલ વિલેપનનું દષ્ટાંત છે. [કસ્તૂરીનો અંશ સઘળા વિલેપનને કસ્તૂરીવાળું બનાવી દે છે.] (પ-૩૬)
भाष्यावतरणिका- अत्राह- उक्तं भवता 'द्रव्याणि जीवाश्च' इति । तत्किमुद्देशत एव द्रव्याणां प्रसिद्धिराहोस्विल्लक्षणतोऽपीति । अत्रोच्यतेलक्षणतोऽपि प्रसिद्धिः । तदुच्यते
ભાષ્યાવતરણિકાર્થ– “ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય અને જીવ એ પાંચ દ્રવ્યો છે.” એમ (અ.૫ સૂ.૨ માં) આપે કહ્યું છે તેથી દ્રવ્યોની પ્રસિદ્ધિ શું સામાન્યથી જ (નામમાત્રથી જ) છે કે લક્ષણથી પણ છે? ઉત્તર લક્ષણથી પણ દ્રવ્યોની પ્રસિદ્ધિ છે. તેને કહેવામાં આવે છે
टीकावतरणिका- 'अत्राहे'त्यादि अत्राहोक्तं भवता इहैव, किमित्याह-द्रव्याणि धर्मादीनि जीवाश्चेति, एवं पञ्च द्रव्याणीत्युक्तं सामान्येन, तत्तु किमुद्देशतः एव तथाभिधानादिमात्रादेव द्रव्याणां धर्मादीनां प्रसिद्धिः परिज्ञानलक्षणा आहोश्विल्लक्षणतोऽपि व्यापकात् स्वरूपसिद्धिरिति, अत्रोच्यते- लक्षणतोऽपि व्यापकात् प्रसिद्धिः, तदुच्यते- व्यापकं लक्षणं, ननूत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सदित्युक्तमेव, सत्यमेतदपि अन्यथोच्यते द्रव्योपाध्यनन्तधर्मत्वाद्वस्तुन इति ॥ तदाह
