________________
સૂત્ર-૩૫ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫
૧૩૫ સ્થળે આદિ શબ્દના ઉલ્લેખથી દ્વિગુણ પરમાણુનો ત્રિગુણ પરમાણુની સાથે બંધ ન થાય.)
સામર્થાત વિપ્રતિપત્તિનિરોણાર્થમુચિસ્તમિતિ ગુરવ =જો કે સૂત્રમાં દ્વિગુણ વગેરેથી અધિક હોય તો પરસ્પર બંધ થાય એમ કહ્યું હોવાથી (અર્થાપત્તિરૂપ) સામર્થ્યથી એકગુણ અધિક પુદ્ગલોનો પરસ્પર બંધ ન થાય એમ સમજી શકાય છે, તો પણ ભાષ્યમાં એકગુણથી અધિક પુલોનો પરસ્પર બંધ ન થાય એમ જે કહ્યું કે આ અંગે કોઈ વિવાદ ન થાય એ માટે કહ્યું છે એમ ગુરુઓ કહે છે.
અત્ર' ઇત્યાદિ પ્રસ્તુત સૂત્રમાંતુ શબ્દ વ્યાવૃત્તિ માટે અને વિશેષણ માટે છે. આથીતુ શબ્દનો ઉલ્લેખ “રાષચમુનામું એ સૂત્રથી ચાલ્યા આવતા પ્રતિષેધને દૂર કરે છે અને બંધને વિશિષ્ટ કરે છે. તે આ પ્રમાણે-ગુણવૈષમ્ય હોય તો દ્વિગુણથી અધિક એવા સદશ પુદ્ગલોનો બંધ થાય.
[પુદ્ગલોમાં રહેલા સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ ગુણના કારણે ગમે તે ગુણવાળા પુદ્ગલનો ગમે તે ગુણવાળા પુદ્ગલની સાથે બંધ થાય. આમ ૩રમાં સૂત્રમાં કહ્યું છે. ત્યાર પછીના ત્રણ સૂત્રોમાં બંધમાં અપવાદો બતાવવામાં આવ્યા છે. તેમાં ૩૩મા સૂત્રમાં જઘન્યગુણ પુગલોનો પરસ્પર બંધ ન થાય એ જણાવવામાં આવ્યું છે. એનો ફલિતાર્થ એ થયો કે જઘન્યગુણ પુગલનો મધ્યમગુણ કે ઉત્કૃષ્ટગુણ પુદ્ગલ સાથે બંધ થાય, તથા મધ્યમગુણ અને ઉત્કૃષ્ટગુણ પુદ્ગલોનો પરસ્પર બંધ થાય. આ ફલિતાર્થનો ૩૪મા સૂત્રમાં સંકોચ કરવામાં આવ્યો કે સદશ પુદ્ગલોમાં ગુણસામ્ય હોય તો બંધ ન થાય. આનો ફલિતાર્થ એ થયો કે સદશ પુદ્ગલોમાં ગુણવૈષમ્ય હોય તો બંધ થાય. આ ફલિતાર્થનો ઉપમા સૂત્રમાં સંકોચ કરવામાં આવ્યો કે- સદશ પુદ્ગલોમાં એકગુણ વૈષમ્ય હોય તો બંધ ન થાય. સદશ પુદ્ગલોમાં દ્વિગુણ, ત્રિગુણ, ચતુર્ગુણ વગેરે ગુણવૈષમ્ય હોય તો બંધ થાય. અર્થાત્ સદેશ પુદ્ગલોમાં એકગુણથી વધારે ગુણવૈષમ્ય હોય તો બંધ થાય.] (પ-૩૫)
