________________
૧૩૦ શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫
સૂત્ર-૩૪ | (જેમ કે પંચગુણ સ્નિગ્ધનો પંચગુણ સ્નિગ્ધની સાથે બંધ ન થાય. અહીં ગુણ સામ્ય છે. કેમ કે બંને સ્નિગ્ધ છે. સદશ પણ છે. કેમ કે બંનેમાં પાંચની સંખ્યા છે. પંચગુણ સ્નિગ્ધની સાથે પંચગુણ રૂક્ષનો બંધ થાય. કેમ કે અહીં ગુણની સમાનતા નથી. પંચગુણ સ્નિગ્ધની સાથે સમગુણ સ્નિગ્ધનો બંધ થાય. કેમકે અહીં સદશ નથી. એક પંચગુણ છે અને બીજો સતગુણ છે.]
જે પુદ્ગલોમાં પ્રકર્ષ-અપકર્ષવૃત્તિથી(=વધ-ઘટ થવાથી) ગુણોનું સામ્ય હોય તે પુદ્ગલો સંખ્યાથી ગુણ સદશ જ હોય. એથી સૂત્રકાર સૂત્રમાં સંદશ શબ્દ ગ્રહણની અપેક્ષા કેમ રાખે છે એવો પ્રશ્ન કરે છે. આચાર્ય ભગવંત સદશ શબ્દનું ગ્રહણ વિશિષ્ટ અર્થના બોધ માટે છે એમ મનમાં રાખીને કહે છે
ત્રોચ્યતે' ઇત્યાદિ. ગુણ વૈષમ્ય હોય તો સદશ પુદ્ગલોનો બંધ થાય છે. સ્નિગ્ધ રૂક્ષપણે(=એકસ્નિગ્ધ અને બીજો રૂક્ષ એ રીતે) વિષમતા હોય તો સંખ્યાથી સદશ પુદ્ગલોનો બંધ થાય છે એમ ગુરુઓ કહે છે. કારણ કે આવિષે આગમ આ પ્રમાણે છે- “સ્નિગ્ધનો યધિકસ્નિગ્ધની સાથે રૂક્ષનો યધિક રૂક્ષની સાથે, વિષમગુણમાં કે સમગુણમાં સ્નિગ્ધનો રૂક્ષની સાથે બંધ થાય છે. પણ જઘન્યનો જઘન્ય ગુણની સાથે બંધ ન થાય.
બીજાઓ કહે છે કે અહીં સ્નેહગુણની વિષમતા હોય તો જ સંખ્યાથી રૂક્ષગુણની વિષમતાથી સદશોનો બંધ થાય છે. માટે અહીં સમાનતા સ્નેહાદિના જ કારણે નથી. (પ-૩૪)
૧. નનષ ગુનામ્ એ સૂત્રથી જઘન્યગુણવાળા પુદ્ગલોનો પરસ્પર બંધ થતો નથી. ગુણના
જે ભાગમાંથી કેવળીની દૃષ્ટિએ પણ બે વિભાગ ન થઈ શકે તેવો સૌથી નાનો ગુણનો ભાગ
જે પુદ્ગલમાં હોય તે પુદ્ગલ જઘન્યગુણ છે. ૨. સિદ્ધસેનગણિકૃત મોટી ટીકામાં લખેલા પાઠનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે- અહીં અન્ય આચાર્ય
મહારાજા કહે છે કે- એકગુણ સ્નિગ્ધનો દ્વિગુણ સ્નિગ્ધની સાથે, એકગુણ રૂક્ષનો દ્વિગુણ રૂક્ષની સાથે બંધ થાય, પણ આ સંપ્રદાયથી અને આગમથી પ્રાયઃ વિરુદ્ધ છે માટે એ આદરવા યોગ્ય નથી.
