________________
૧૨૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૫ સૂત્ર-૩ર टीका- नेतरेतरानुवेधादिति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह'स्निग्धरूक्षयो'रित्यादिना स्नेहो हि गुणः स्पर्शाख्यः, तथा रूक्षोऽपि, एकः स्निग्धः अपरो रूक्षस्तयोः स्निग्धरूक्षयोः पुद्गलयोः परमाण्वोः परमाणूनां वा बहूनां, द्विवचनोपन्यासस्तु सर्वलघुस्कन्धदर्शनार्थः, स्पृष्टयोरिति संयुक्तयोस्तथैकपरिणामात्, किमित्याह-बन्धो भवति रूक्षस्नेहविशेषात्, श्लेषमष्टप(:मृदाप)बन्धवत् (बन्धः-अण्वन्तरेणाणोः श्लेषः, मृद्रजोभिस्तृणादिबन्धवत्), चिक्कणत्वलक्षणः परिणामः स्नेहस्तद्विपरीतो रूक्ष इति, घटादिप्रत्यक्षसिद्धकार्यगम्योऽयमित्यविषयः, सुधियां विवादस्य, तदिह देशादिसंयोगविकल्पाः हस्तिव्यापादनोक्तौ प्राप्ताप्राप्तविकल्पतुल्या इति न तेष्वास्था विधेया इति ॥५-३२॥
ટીકાર્થ– કેવળ પરસ્પરના સંસર્ગથી બંધ થતો નથી. (સંયોગ ઉપરાંત સ્નેહ-રૂક્ષ ગુણના કારણે બંધ થાય છે.) આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો “સિધક્ષયોઃ” ઇત્યાદિથી કહે છે- સ્નેહ સ્પર્શ નામનો ગુણ છે. તેનો પરિણામ તે સ્નિગ્ધ. તે રીતે રૂક્ષ વિષે પણ જાણવું. એક સ્નિગ્ધ અને બીજો રૂક્ષ. સ્નિગ્ધ-રૂક્ષ અને તેવા પ્રકારના એક પરિણામથી સંયુક્ત એવા બે પરમાણુઓનો કે ઘણાં પરમાણુઓનો બંધ થાય છે. અહીં દ્વિવચનનો પ્રયોગ સર્વથી લઘુ સ્કંધને બતાવવા માટે છે. બે પરમાણુઓ ભેગા થાય એટલે કચણુક સ્કંધ બને. ચણક સ્કંધ સર્વ સ્કંધોથી લઘુ છે. કયણુકથી નાનો કોઈ સ્કંધ નથી. (પરમાણુઓનો બંધ શાના કારણે થાય તે કહે છે-) રૂક્ષવિશેષા=રૂક્ષ અને સ્નેહ રૂપ ગુણનો ભેદ હોવાથી બંધ થાય છે. કારણ કે પુરા સદશાનામ્ એ સૂત્રથી સદશમાં ગુણની સમાનતા હોય તો બંધ થતો નથી.)
(કોની જેમ બંધ થાય છે તે જણાવે છે-) (એક અણુનો બીજા અણુની સાથે માટીની રજની સાથે તૃણાદિની જેમ બંધ થાય છે.) લમણા(પ)ન્યવ–સંયોગવાળા=ભેગા થયેલા) માટી પાણીના બંધની જેમ બંધ થાય છે. ૧. કોઈ પણ શબ્દકોષમાં નષ્ટ એવો શબ્દ જોવામાં આવ્યો નથી. આથી સંભાવના કરીને કાંઉસમાં
પષ્ટ શબ્દના સ્થળે મૃતા એવો શબ્દ લખ્યો છે. મૃઆપ ગૃપ, માપ એટલે પાણીનો સમૂહ.
