________________
૭૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪ સૂત્ર-૨૦ 'विजितप्रायाणि वे'त्यादिना विजितप्रायाणि कर्माण्येभिरित्यासन्नभव्यतया, तथा उपस्थितभद्रा इत्युपनतपरमकल्याणाः, तथा परीषहैः क्षुत्पिपासादिभिः साधुजन्मनि न पराजिताः इत्यपराजिताः, एवं सर्वार्थेषु सांसारिकेषु सिद्धाः कृतकृत्या इति सर्वार्थसिद्धाः, एवं सिद्धप्रायः तथाऽऽसन्नतया उत्तमार्थः सकलकर्मक्षयलक्षणो येषां ते तथाविधा । 'इति' एवमनेन प्रकारेण विजयादय इति विजयादयोऽप्यपराजितसर्वार्थसिद्धा इति //૪–૨ના.
ટીકાર્થ– સૂત્રમાં એક જ વિભક્તિમાં નિર્દેશ ન કરતાં ભિન્ન ભિન્ન વિભક્તિમાં નિર્દેશ કર્યો છે તે દેવધર્મને જણાવવા માટે છે, અર્થાત્ તે તે દેવલોકમાં રહેલી વિશેષતાઓને જણાવવા માટે છે. (તે આ પ્રમાણેસર્વ પ્રથમ સૌધર્મથી સહસ્ત્રાર સુધીના શબ્દોની અલગ વિભક્તિ છે. આનું કારણ એ છે કે સહસ્ત્રાર સુધી મનુષ્યો અને તિર્યંચો એ બંને પ્રકારના જીવો ઉત્પન્ન થાય છે. ત્યાર બાદ કેવળ મનુષ્યો જ ઉત્પન્ન થાય છે. આ ભેદ બતાવવા સહસ્ત્રાર સુધીના શબ્દોની અલગ વિભક્તિ છે. આનતપ્રાણત એ બે કલ્પોમાં સમુદિત એક ઇંદ્ર છે. તથા આરણ-અય્યત એ બે કલ્પોમાં સમુદિત એક ઇંદ્ર છે. આ ભેદને જણાવવા માટે આનતપ્રાણત એ બે શબ્દોની તથા આરણ-અય્યત એ બે શબ્દોની અલગઅલગ વિભક્તિ કરવામાં આવી છે. નવ રૈવેયક સુધી ઉત્પન્ન થનારા જીવો બહુલકંસારી પણ હોઈ શકે છે. જ્યારે વિજયાદિમાં ઉત્પન્ન થનારા જીવો અલ્પસંસારી જ હોય છે. આ ભેદને જણાવવા રૈવેયક શબ્દમાં અલગ વિભક્તિ છે. વિજયાદિ ચારમાં ઉત્પન્ન થનારા જીવો થોડા (=સંખ્યાતા) ભવો કરીને મોક્ષમાં જાય, જ્યારે સર્વાર્થસિદ્ધમાં ઉત્પન્ન થનારા જીવો એક ભવે મોક્ષ પામે છે. આ વિશેષતાનું સૂચન કરવા વિજયાદિ ચાર શબ્દોમાં અને સર્વાર્થસિદ્ધ શબ્દમાં અલગ-અલગ વિભક્તિ છે.) આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને ભાષ્યકાર “તેપુ” ઈત્યાદિથી કહે છે- આ સૌધર્માદિ કલ્પ વિમાનોમાં
