________________
૭૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪ સૂત્ર-૨૦ ભાષ્યાર્થ– આ સૌધર્માદિ કલ્પવિમાનોમાં વૈમાનિક દેવો હોય છે. તે આ પ્રમાણે- સૌધર્મકલ્પની ઉપર ઐશાનકલ્પ છે. ઐશાનની ઉપર સાનકુમાર છે. સાનકુમારની ઉપર મહેન્દ્ર છે. આ પ્રમાણે સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાન સુધી જાણવું.
સુધર્મા એવું નામ શક્રદેવેન્દ્રની સભાનું છે. તે સુધર્મા સભા તેમાં છે તેથી તે કલ્પ સૌધર્મ કહેવાય છે. ઈશાન દેવેન્દ્રનો નિવાસ તે ઐશાન. આ પ્રમાણે બધા કલ્પો ઇન્દ્રોના નિવાસને યોગ્ય નામવાળા જાણવા. રૈવેયકો તો લોકપુરુષના ગ્રીવા પ્રદેશમાં( ડોકના સ્થાને) રહેલા છે, તેથી ગ્રીવાના આભરણ રૂપ છે. ચૈવ, ગ્રીવ્ય, રૈવેય અને રૈવેયક એ શબ્દો પર્યાયવાચી છે. દેવના નામવાળા જ પાંચ અનુત્તરો છે. (તે આ પ્રમાણે-) અભ્યદયમાં વિઘ્ન કરનારા હેતુઓ એમનાથી જીતાયા છે એથી વિજય વૈજયન્ત અને જયન્ત કહેવાય છે. તે જ વિઘ્નહેતુઓથી પરાજિત (=પરાભવ પામેલા) નથી તેથી અપરાજિત કહેવાય છે. સર્વ અભ્યદયવાળા કાર્યોમાં સિદ્ધ થયા છે, એથી સર્વાર્થસિદ્ધ કહેવાય છે. એમણે લગભગ કર્મોને જીતી લીધા છે. કલ્યાણો એમને ઉપસ્થિત થયા છે. પરિષહોથી અપરાજિત છે. (પરાભવ પામેલા નથી). (સાંસારિક) સર્વ કાર્યો સિદ્ધ થયેલા છે. એ પ્રમાણે (સકળ કર્મક્ષયરૂપ) ઉત્તમ કાર્યો લગભગ સિદ્ધ થયા છે માટે વિજય વગેરે નામો છે. (૪-૨૦)
टीका- भिन्नविभक्तिको निर्देश इह देवधर्मख्यापनार्थ इति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थमाह-'एतेष्वि'त्यादिना सौधर्मस्य कल्पस्य मेरोरुपर्यसङ्ख्येययोजनव्यवस्थितस्य मेरूपलक्षितदक्षिणभागाः स्थितिः अर्द्धचन्द्राकारस्य, उपर्यैशानः कल्प इति, सोऽप्येवंविध एव, किन्तु मेरूपलक्षितोत्तरभागार्द्धस्थितिः मनागूर्ध्वमर्धमिति, ‘ऐशानस्योपरी'ति क्षेत्रविभागमात्रेण, बहूनि योजनान्यतिक्रम्य सनत्कुमारः सोधर्मसमश्रेण्यां व्यवस्थितः, एवं सनत्कुमारस्योपरि मनागूर्ध्वमित्यर्थः, माहेन्द्र इत्यैशानसमश्रेणिव्यवस्थितः, अनयोरुपरि बहूनि योजनान्यतिक्रम्य मध्यवर्ती
