________________
સૂત્ર-૩૯-૪૦ શ્રી તત્વાર્થીધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
૧૧૫ ટીકાવતરણિકાર્થ– અહીં શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે, મનુષ્યો અને તિર્યંચોની જઘન્ય-ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહી. હવે ઔપપાતિકોની(=નારક-દેવોની) શું એક જ સ્થિતિ છે? જઘન્ય-ઉત્કૃષ્ટ નથી? અહીં ઉત્તર આપવામાં આવે છે. જઘન્યસ્થિતિના અધિકારનો પ્રારંભअपरा पल्योपममधिकं च ॥४-३९॥ સૂત્રાર્થ– સૌધર્મ-ઇશાનમાં જઘન્ય સ્થિતિ અનુક્રમે એક પલ્યોપમ અને સાધિક એક પલ્યોપમ છે. (૪-૩૯).
भाष्यं- सौधर्मादिष्वेव यथाक्रममपरा स्थितिः पल्योपममधिकं च । अपरा जघन्या निकृष्टेत्यर्थः । परा प्रकृष्टा उत्कृष्टेत्यनर्थान्तरम् । तत्र सौधर्मेऽपरा स्थितिः पल्योपममैशाने पल्योपममधिकं च ॥४-३९॥
ભાષ્યાર્થ– સૌધર્માદિમાં જ અનુક્રમે જઘન્ય સ્થિતિ એક પલ્યોપમ અને સાધિક ૧ પલ્યોપમ છે. અપરા સ્થિતિ એટલે જઘન્ય સ્થિતિ. પરા એટલે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ. પરા, પ્રકૃણા, ઉત્કૃષ્ટા, એ બધા શબ્દોનો એક અર્થ છે. તેમાં સૌધર્મમાં જઘન્ય સ્થિતિ એક પલ્યોપમ અને ઐશાનમાં સાધિક એક પલ્યોપમ છે. (૪-૩૯)
- નિિિસમેવ II૪-રૂ I ટીકાર્થ– આ સૂત્ર બોલતાં જ સમજાઈ જાય તેવું છે. (૪-૩૯) टीकावतरणिका- एवम्ટીકાવતરણિકાર્થ– એ પ્રમાણે– સીઆરોપને ૪-૪૦માં સૂત્રાર્થ– સનસ્કુમારમાં જઘન્ય સ્થિતિ બે સાગરોપમ છે. (૪-૪૦) भाष्यं- सनत्कुमारेऽपरा स्थितिढे सागरोपमे ॥४-४०॥ ભાષ્યાર્થ– સનકુમારમાં જઘન્ય સ્થિતિ બે સાગરોપમ છે. (૪-૪૦) टीका- एतद् व्याचष्टे-सनत्कुमारे कल्पे तृतीये अपरा जघन्या स्थितिः, द्वे सागरोपमे इति ॥४-४०॥
