________________
સૂત્ર-૨૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
૧૦૧
टीका- 'तद्यथे'त्यादि सपातनिकं सूत्रं निगदसिद्धमेव, नवरं अत्र दिग्ग्रहणं सामान्येन दिग्विदिक्प्रतिपत्त्यर्थं ब्रह्मलोकाधोव्यवस्थितरिष्ठविमानप्रस्तरवर्त्तिन्यो मल्लाक्षवाटकसंस्थिताः अरुणवरसागरसमुद्भूतातिबहलतमस्कायप्रभवाः कृष्णराज्योऽष्टौ भवन्ति, यासां मध्येन प्रयान् देवोऽप्येकः संक्षोभमापद्येतेति वृद्धाः, तत्र द्वयोर्द्वयोः कृष्णराज्योर्मध्यभागे एते भवन्ति, तत्र मध्येऽरिष्ठा इति एते चासन्नभव्या ફર્ત્યતત્ સામાન્યારેવાદ ૪-રદ્દા
ટીકાર્થ— તદ્યથા ઇત્યાદિ અવતરણિકા સહિત સૂત્ર બોલતાં જ સમજાઇ જાય તેવું છે. ફક્ત આ વિશેષ છે- અહીં દિશાનું ગ્રહણ સામાન્યથી દિશા-વિદિશાના બોધ માટે છે.
કૃષ્ણરાજી
',
બ્રહ્મલોકની નીચે રહેલા અરિષ્ઠ વિમાનના પ્રતરમાં રહેલી, મલ્લના અખાડાના આકારવાળી અરુણવર સમુદ્રમાં ઉત્પન્ન થયેલી, અતિશય ઘણા અંધકાર સમૂહમાંથી(=અંધકારના પુદ્ગલોની) બનેલી આઠ કૃષ્ણરાજીઓ છે. દેવ પણ એકલો કૃષ્ણરાજીઓની મધ્યમાંથી જાય તો અત્યંત ક્ષોભને પામે એમ વૃદ્ધો કહે છે. તેમાં બે બે કૃષ્ણરાજીની મધ્યમાં લોકાંતિક દેવો છે. કૃષ્ણરાજીઓની મધ્યમાં અરિષ્ઠ દેવો છે.
[પ્રશ્ન— આ પ્રમાણે તો નવ ભેદો થાય છે. ભાષ્યકારે તો આઠ ભેદો જણાવ્યા છે. તો શું આમાં દોષ નથી ?
ઉત્તર– ભાષ્યકારે તો દિશા-વિદિશામાં રહેલા આઠ ભેદો જણાવ્યા છે. પરંતુ રિષ્ટ વિમાનની પ્રતરમાં રહેલા રિષ્ટ નામના દેવો સહિત નવ ભેદો થાય છે. માટે કોઇ દોષ નથી. વળી- આગમમાં તો નવ ભેદો જ જણાવ્યા છે.]
આ દેવો આસન્નભવ્ય હોય છે એમ સામાન્યથી જ કહેવામાં આવે છે. (૪-૨૬)
