________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
સૂત્ર-૨૬
ભાષ્યાર્થ— બ્રહ્મલોકમાં નિવાસવાળા જ દેવો લોકાંતિક છે. અન્ય કલ્પોમાં રહેલા દેવો અને બ્રહ્મલોકની ઉપર રહેલા પણ (દેવો) લોકાંતિક નથી. બ્રહ્મલોકને પરિવરીને આઠ દિશાઓમાં આઠ ભેદો છે. (૪-૨૫)
૧૦૦
टीका- 'अत्राहे' त्यादि पातनिकाग्रन्थः, ससूत्रभाष्ये प्रकटार्थे एव, नवरं जन्मादिलोकान्तवर्तित्वात् लोकान्तिकाः, परित्तसंसारा इत्यर्थः, एते નાવિન્પા મવન્તિ શા૪-રા
',
ટીકાર્થ— અન્નાહ ઇત્યાદિ અવતરણિકા રૂપ ગ્રંથ છે. સૂત્ર અને ભાષ્યનો અર્થ સ્પષ્ટ જ છે. ફક્ત આ વિશેષ છે- જન્માદિ રૂપ લોકને અંતે રહેલા હોવાથી લોકાંતિક કહેવાય છે. અર્થાત્ તે દેવો પરિમિત સંસારી છે. એ દેવોના (દિશા-વિદિશાને આશ્રયીને) આઠ ભેદો છે. (૪-૨૫)
તે આ પ્રમાણે
નવ પ્રકારના લોકાંતિક દેવોનાં નવ નામો— સારસ્વતા-ડઽત્યિ-વચ-ડળ-વૃંતોય-તુષિતા
-
વ્યાવાથ-મરુતઃ (અરિષ્ઠાન્ન) II૪-૨૬॥
સૂત્રાર્થ– સારસ્વત, આદિત્ય, વહ્નિ, અરુણ, ગર્દતોય, તુષિત, અવ્યાબાધ, મરુત અને અરિષ્ઠ (એમ નવ પ્રકારના) લોકાંતિક દેવો છે. (૪-૨૬)
भाष्यं - एते सारस्वतादयोऽष्टविधा देवा ब्रह्मलोकस्य पूर्वोत्तरादिषु दिक्षु प्रदक्षिणं भवन्ति यथासङ्ख्यम् । तद्यथा- पूर्वोत्तरस्यां दिशि સારસ્વતા:, પૂર્વસ્થામાવિત્યાઃ, ત્યેવં શેષા: ૫૪-રા
ભાષ્યાર્થ— આ સારસ્વત વગેરે આઠ પ્રકારના દેવો બ્રહ્મલોકની ઇશાન વગેરે દિશાઓમાં પ્રદક્ષિણાકારે અનુક્રમે રહેલા છે. તે આ પ્રમાણે- ઇશાન દિશામાં સારસ્વતો, પૂર્વદિશામાં આદિત્ય દેવો રહેલા છે. એ પ્રમાણે બાકીના દેવો દિશા-વિદિશાઓમાં રહેલા છે. (૪-૨૬)
