________________
૭૦
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩ - સૂત્ર-૮ टीका- समुदायावयवार्थौ प्रायः प्रतीतौ, नवरं शुभनामानः प्रशस्तनामान इति, असङ्ख्येयकमर्द्धतृतीयोद्धारसागरोपमोद्धारराशिप्रमाणं, एते च स्वयम्भूरमणसमुद्रपर्यन्ता वेदितव्या इति, अनादिमती सैषामियं संज्ञा जम्ब्वादिप्रवृत्तिनिमित्तापेक्षा च ॥३-७॥
ટીકાર્થ– સૂત્રનો સમુદિતાર્થ અને અવયવાર્થ પ્રાયઃ પ્રસિદ્ધ છે. ફક્ત આ વિશેષ છે- શુભનામવાળા એટલે પ્રશસ્તનામવાળા. અસંખ્ય એટલે અઢી સૂક્ષ્મ ઉદ્ધાર સાગરોપમના જેટલા સમયો થાય તેટલા દ્વીપ-સમુદ્રો છે. આ દ્વીપ-સમુદ્રો સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર સુધી જાણવા. તપ-સમુદ્રોનાં નામો અનાદિકાળથી છે અને જંબૂ આદિ પ્રવૃત્તિનિમિત્તની અપેક્ષાવાળા અર્થાત્ અન્વર્થ(=અર્થને અનુસરતી વ્યુત્પત્તિવાળા)' પણ છે. (૩-૭) टीकावतरणिका- किञ्चટીકાવતરણિકાર્થ– વળી– દ્વીપ-સમુદ્રની પહોળાઈ અને આકૃતિ– द्विर्द्विविष्कम्भाः पूर्वपूर्वपरिक्षेपिणो वलयाकृतयः ॥३-८॥
સૂત્રાર્થ દ્વીપ-સમુદ્રો પૂર્વપૂર્વના દ્વીપસમુદ્રથી બમણા પહોળા છે. પૂર્વપૂર્વના દ્વીપસમુદ્રને વીંટળાઇને રહેલા છે, અને બંગડીના આકારે છે. (૩-૮).
भाष्यं– सर्वे चैते द्वीपसमुद्रा यथाक्रममादितो द्विद्धिविष्कम्भाः पूर्वपूर्वपरिक्षेपिणो वलयाकृतयः प्रत्येतव्याः । तद्यथा- योजनशतसहस्रविष्कम्भो जम्बूद्वीपस्य वक्ष्यते । तद्विगुणो लवणजलसमुद्रस्य । लवणजलसमुद्रविष्कम्भाद् द्विगुणो धातकीखण्डद्वीपस्य । इत्येवमास्वयम्भूरमणसमुद्रादिति ।
૧. જેમકે જંબૂદ્વીપમાં શાશ્વત રત્નમય અંબૂવૃક્ષ હોવાથી તેનું જંબૂ નામ છે. લવણ સમુદ્રનું પાણી
લવણ=મીઠા જેવું ખારું હોવાથી તેનું લવણ એવું નામ છે. ધાતકીખંડમાં શાશ્વત ધાતકીવૃક્ષ હોવાથી તેનું ધાતકી એવું નામ છે. કાલોદધિ સમુદ્રનું પાણી કાળા રંગનું હોવાથી તેનું કાલોદધિ નામ છે.
