________________
પર શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
સૂત્ર-૪ શક્તિ, હથોડા, તલવાર, લાકડીઓ, કુહાડીઓ, ભિદિમાલા વગેરે શસ્ત્રો લઇને એકબીજાને હણે છે તથા હાથ, પગ, દાંતોથી એકબીજાને હણે છે. તેથી પરસ્પર હણાયેલા, વિકૃત શરીરવાળા, અવાજ કરતા, ગાઢ વેદનાવાળા, કતલખાનામાં પ્રવેશેલા પાડા, ભૂંડ, ઘેટાની જેમ કંપતા તે નારકો લોહીવાળા કાદવમાં ચાલે છે, ઈત્યાદિ પરસ્પરથી કરાયેલા દુઃખો નરકમાં નારકોને હોય છે. (૩-૪)
टीका- प्रायः प्रतीतसमुदायावयवार्थमेव, नवरं 'अनुसमयं आहारयन्ती'ति मनोऽधिकतरदुःखोत्पादनाय, इतरथा 'ते सर्वपुद्गले'त्यादि
'परस्परोदीरितानि चेति मिथ्यादृष्टयः, सम्यग्दृष्टयस्तु परोदीरितदुःखानि सहन्ते, नैवान्येषामुदीरयन्ति, दृष्टविपाकत्वात्, अत एवाधिकदुःखाः, न सामान्येन तज्ज्ञानभावात्,
'अपि चोक्तं भवप्रत्यय' इत्यादि ‘काकोलूक'मित्यादि एतत्तु मिथ्यादृष्टिविषयं मिथ्यादृष्टिं, सम्यग्दृष्टीनां तु प्राप्यासन्नमुक्तित्वात् ક્ષત્તિ(:) પરમ વેત્યાવાર્યા. રૂિ-ઝા
ટીકાર્થ– સૂત્રનો સમુદિત અર્થ અને અવયવાર્થ પ્રાયઃ જણાઈ ગયેલો જ છે. ફક્ત આ વિશેષ છે- “અનુસમયમાદારન્તિ” તિ, પ્રતિસમય ગ્રહણ કરતો આહાર માનસિક દુઃખ અધિક ઉત્પન્ન કરનારો થાય છે. અન્યથા નારક જીવો સઘળાય પુગલોનું ભક્ષણ કરે તો પણ તૃપ્તિ ન થાય, બલકે સુધા વધે.
પરસ્પરોલીતિન ર” તિ, મિથ્યાષ્ટિ નારકો પરસ્પર દુઃખ આપે છે. સમ્યગ્દષ્ટિ નારકો તો બીજાઓથી કરાયેલા દુઃખોને સહન કરે છે. બીજાઓને દુઃખો આપતા નથી. કેમકે તેમણે કર્મવિપાકને જોયો છે. આથી જ સમ્યગ્દષ્ટિ નારકો અધિક દુઃખી હોય. (પૂર્વભવમાં દુષ્કૃત્યો કર્યા તો અત્યારે દુઃખો સહન કરવા પડે છે. આ ભવમાં ધર્માચરણ કરી શકાતું નથી. ઇત્યાદિ વિચારીને સમ્યગ્દષ્ટિ નારકો અધિક દુઃખી થાય
