________________
સૂત્ર-૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩ સૂત્રાર્થ– રત્નપ્રભા આદિ દરેક પૃથ્વીઓમાં નરકો=નરકાવાસો આવેલા છે. (૩-૨)
भाष्यं- तासु रत्नप्रभाद्यासु भूमिपूर्ध्वमधश्चैकैकशो योजनसहस्रमेकैकं वर्जयित्वा मध्ये नरका भवन्ति । तद्यथा- उष्ट्रिकापिष्टपचनीलोहीकरकेन्द्रजानुकाजन्तोकायस्कुम्भायःकोष्ठादिसंस्थाना वज्रतलाः सीमन्तकोपक्रान्ता रौरवोऽच्युतो रौद्रो हाहारवो घातनः शोचनस्तापनः क्रन्दनो विलपनश्छेदनो भेदनः खटाखटः कालपिञ्जर इत्येवमाद्या अशुभनामानः कालमहाकालरौरवमहारौरवाप्रतिष्ठानपर्यन्ताः । रत्नप्रभायां नरकाणां प्रस्तारास्त्रयोदश । द्विद्व्यूनाः शेषासु । रत्नप्रभायां नरकवासानां त्रिंशच्छतसहस्राणि । शेषासु पञ्चविंशतिः पञ्चदश दश त्रीण्येकं पञ्चोनं नरकशतसहस्रमित्याषष्ठयाः । सप्तम्यां तु पञ्चैव महानरका इति ॥३-२॥
ભાષ્યાર્થ-તે રત્નપ્રભા વગેરે દરેક પૃથ્વીઓમાં ઉપર-નીચે એક એક હજાર યોજન છોડીને મધ્યમાં નરકો હોય છે. તે આ પ્રમાણે – ઉષ્ટ્રિકા, પિષ્ટ પચની, લોહી, કરકા, ઈન્દ્રજાનુકા, જન્તોક, અયકુંભ, અય કોઇ આદિના જેવા આકારવાળા, વજના તળિયાવાળા, સીમંતક નામથી શરૂ થતા રૌરવ, અશ્રુત, રૌદ્ર, હહારવ, ઘાતન, શોચન, તાપન, કંદન, વિલપન, છેદન, ભેદન, ખટાખટ, કાલપિંજર ઇત્યાદિ અશુભનામવાળા, કાલ, મહાકાલ, રૌરવ, મહારૌરવ, અપ્રતિષ્ઠાન નામ સુધીના નરકો છે.
રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં નરકોના તેર પ્રસ્તારો (પાથડા) છે. બાકીની પૃથ્વીઓમાં અનુક્રમે બે બે પ્રસ્તારો ઓછા છે.
રત્નપ્રભામાં ૩૦ લાખ નરકાવાસો છે. બાકીની છઠ્ઠી સુધીની પૃથ્વીમાં અનુક્રમે ૨૫ લાખ, ૧૫ લાખ, ૧૦ લાખ, ૩ લાખ, ૧ લાખ, પાંચ ન્યૂન (ઓછા) એવા એક લાખ અને સાતમી પૃથ્વીમાં તો પાંચ જ મહાનરકો(=નરકાવાસો) છે. (૩-૨)
