________________
સૂત્ર-૧
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
भाष्यावतरणिका- अत्राह- उक्तं भवता नारका इति गति प्रतीत्य जीवस्यौदयिको भावः । तथा जन्मसु 'नारकदेवानामुपपातः' । वक्ष्यति च स्थितो 'नारकाणां च द्वितीयादिषु' । आस्रवेषु 'बह्वारम्भपरिग्रहत्वं च नारकस्यायुष' इति ।
तत्र के नारका नाम क्व चेति । अत्रोच्यते । नरकेषु भवा नारकाः । तत्र नरकप्रसिद्ध्यर्थमिदमुच्यते
भाष्यावतार्थ- प्रश्न- सापे. (म.२ २.६ भi) गतिने આશ્રયીને નારકો એ જીવનો ઔદયિક ભાવ છે એમ કહ્યું તથા જન્મનાં વર્ણનમાં (અ.૨ સૂ.૩૫ માં) નારક-દેવોને ઉપપાત જન્મ હોય છે એમ કહ્યું છે તથા (અ.૪ સૂ.૪૩ માં) સ્થિતિના વર્ણનમાં “બીજથી સાતમી નરક સુધીમાં પૂર્વનરકની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પછીના નરકની જઘન્ય સ્થિતિ છે' એમ આપ કહેશો તથા (અ.૬ સૂ.૧૬ માં) આશ્રવના વર્ણનમાં અતિશય આરંભ અને અતિશય પરિગ્રહ નરકાયુના આગ્નવો છે એમ આપ કહેશો તેથી નારકો કોણ છે અને ક્યાં છે એમ અમે જાણતા નથી.
ઉત્તર–નરકમાં ઉત્પન્ન થયેલા જીવો નારકો કહેવાય છે તેમાં નરકની પ્રસિદ્ધિ થાય એ માટે આ કહેવાય છે–
टीकावतरणिका- साम्प्रतं तृतीयोऽध्याय आरभ्यते, इह च 'अत्राहोक्तं भवता' इत्यादि सम्बन्धग्रन्थः, अत्र अध्यायपरिसमाप्तिप्रस्तावे शिष्य आह-अभिहितं भवता द्वितीयेऽध्याये भावप्रकरणे, किमित्याह'नारका इति गतिं प्रतीत्य जीवस्य औदयिको भाव' इति, अनेन 'गतिकषायलिङ्गसूत्र' सूचितमिति, तथा तस्मिन्नेव द्वितीये जन्मप्रकरणप्रस्तावे 'नारकदेवानामुपपात' इत्युक्तं, वक्ष्यति च चतुर्थेऽध्याये स्थितावायुषः
