________________
૧૭૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
સૂત્ર-૧૮
પૃથ્વીકાય-અપ્લાય તેઉકાય-વાયુકાય પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય સાધારણ વનસ્પતિકાય વિકસેન્દ્રિય ગર્ભજ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ-મનુષ્ય
અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી અસંખ્યાત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી અનંત ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી સંખ્યાતા હજાર વર્ષ ૭ કે ૮ ભવ
|
તેમાં મનુષ્યોની ભવસ્થિતિ પૂર્વે કહ્યું તેમ ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ પલ્યોપમ અને જઘન્યથી અંતમુહૂર્ત પ્રમાણ છે. કાયસ્થિતિ સાત કે આઠ ભવ છે, અર્થાત્ નિરંતર સાત કે આઠ વાર મનુષ્ય થાય. આ કેવી રીતે બને? અહીં ભાવના આ પ્રમાણે છે-પૂર્વક્રોડ વર્ષના આયુષ્યવાળો મનુષ્ય મરીને ફરી ફરી સાતવાર પૂર્વક્રોડ વર્ષના આયુષ્યવાળો મનુષ્ય થાય. આઠમા ભવે દેવકુરુ-ઉત્તરકુરુમાં મનુષ્યરૂપે ઉત્પન્ન થાય. પછી (નિયમ) દેવલોકમાં જાય.
તિર્યયોનિનાનાં ર” રૂત્યાદ્ધિ, તિર્યંચોની સામાન્યથી ભવસ્થિતિ પૂર્વે કહ્યું તેમ ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ પલ્યોપમ અને જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત પ્રમાણ છે.
સામાન્યથી ઉત્કૃષ્ટ અને જઘન્ય ભવસ્થિતિ કહી. વિસ્તારથી તો શુદ્ધ પૃથ્વીકાયની રર હજાર વર્ષ, કઠીન પૃથ્વીકાયની ૨૦ હજાર વર્ષ, ઇત્યાદિ સારી રીતે સમજી શકાય તેવું છે. પૃથ્વી, અપુ, તેલ, વાઉં, પ્રત્યેક વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ અસંખ્ય ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણી છે. સાધારણ વનસ્પતિની કાયસ્થિતિ અનંત ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણી છે.
દીન્દ્રિયાપા” ફત્યાદિ, બેઇન્દ્રિય વગેરેની ભવસ્થિતિ સારી રીતે સમજી શકાય તેવી છે. એમની કાયસ્થિતિ સંખ્યાતા જ હજાર વર્ષ છે.
“ન્દ્રિય ત્યાદિ, ભાષ્ય સહેલું છે. સાત-આઠ ભવની ભાવના મનુષ્યની જેમ ભાવવી.
