________________
૧૩૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩ સૂત્ર-૧૨ અહીં બીજા વિદ્વાનો આ પ્રસંગે વિસ્તારથી બતાવવાના ભાવથી જાતે અતિશય ઘણા સૂત્રો રચીને કહે છે. પણ તે યુક્ત નથી. આચાર્ય ભગવંતે આ સંગ્રહ સંક્ષેપથી કર્યો છે. એથી પ્રવચનનિપુણ પુરુષો અહીં વિસ્તારથી કથન અપ્રસિદ્ધ છે એમ કહે છે.
હવે જો આ સંગ્રહ વિસ્તારથી કહેવા માટે ઇચ્છેલો હોય તો લાખો ગ્રંથોથી( શ્લોકોથી) કહેવાયેલા જંબૂદીપના ઉપદેશને વિસ્તારનારા પણ કુશળ બુદ્ધિવાળા પુરુષો વડે અહીં કેટલો વિસ્તાર કરાય? પ્રવચનનિપુણ પુરુષો વડે કરાયેલા સૂત્રોના આધારે નિર્ણય કરવો એ જ વિસ્તારના અર્થી પુરુષને ઘણા લાભવાળો છે. આથી ઘણા સૂત્રોની રચના કરનારા વિદ્વાનોના અભિપ્રાયની ઉપેક્ષા કરવી. (૩-૧૧)
टीकावतरणिका- एवमिमां जम्बूद्वीपवक्तव्यतां परिसमाप्य समासतः सम्प्रति द्वीपान्तरवक्तव्यताभिधित्सयोवाच
ટીકાવતરણિકાઈ– આ પ્રમાણે આ જંબૂદ્વીપની વક્તવ્યતાને સંક્ષેપથી પૂર્ણ કરીને હવે અન્ય દ્વીપોની વક્તવ્યતાને કહેવાની ઇચ્છાથી નીચેના સૂત્રોમાં જે કહેવાશે તે) કહ્યું છે–
ધાતકીખંડ દીપમાં ક્ષેત્રો અને પર્વતોની સંખ્યાકિતીવાડે રૂ-રા સૂત્રાર્થધાતકીખંડમાં ક્ષેત્રો અને પર્વતો જંબૂદ્વીપથી બમણાં છે. (૩-૧૨)
भाष्यं- ये एते मन्दरवंशवर्षधरा जम्बूद्वीपेऽभिहिता, एते द्विगुणा धातकीखण्डे द्वाभ्यामिष्वाकारपर्वताभ्यां दक्षिणोत्तरायताभ्यां विभक्ताः । एभिरेव नामभिर्जम्बूद्वीपकसमसङ्ख्याः पूर्वार्धे चापरार्धे च चक्रारकसंस्थिता निषधसमोच्छ्रायाः कालोदलवणजलस्पर्शिनो वंशधराः सेष्वाकारा अरविवरसंस्थिता वंशा इति ॥३-१२।।
ભાષ્યાર્થ– જંબૂદ્વીપમાં જે મેરુ પર્વત, વર્ષધર પર્વતો કહ્યા છે તે ધાતકીખંડમાં બમણાં(= બે બે) છે તથા દક્ષિણ-ઉત્તર લાંબા બે ઈષકાર પર્વતો વડે વિભક્ત કરાયેલા છે તેમના નામો પણ એ જ છે. પૂર્વાર્ધમાં
