________________
સૂત્ર-૧૧
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
આ ગણિતપદ ક્ષેત્રફળ કેવી રીતે લાવવું તે બતાવે છેएगाइतिलक्खते पणुवीससहस्ससंगुणे काउं । લુા-છન્ન-દુસહસ્ત્ર-દર મુળમા હારેહિં
॥
છાયા- ક્ષાવિત્રિનશાન્તાનું પદ્મવિજ્ઞતિસહસ્રસંગાનું ત્થા । દિ-વળવતિ-નિસહસ્ત્રવતુમિ: મુળમહાવૈ
॥
અર્થ જંબુદ્રીપનું ગણિતપદ લાવવા માટે એકથી ત્રણ લાખ સુધીના અંકોને પચીસ હજારથી ગુણાકાર કરીને બે, છન્નુ, બે હજાર અને ચારે ભાગવાથી ગણિતપદ આવે.
૧૨૭
વિવેચન– જંબુદ્વીપની પરિધિ ૩૧૬૨૨૭ યોજન, ૩ ગાઉ, ૧૨૮ ધનુષ, ૧૩।। આંગળ છે. આ અંકોને ૨૫૦૦૦ થી ગુણવા પછી આંગળ, ધનુષ, ગાઉ, યોજન કરવા માટે ક્રમસર બે, છન્નુ, બે હજાર, ચાર સંખ્યાથી ભાગવાથી ગણિતપદ આવે.
બે અડધા આંગળે ૧ આંગળ, ૯૬ આંગળે ૧ ધનુષ, ૨૦૦૦ ધનુષે ૧ ગાઉ, ૪ ગાઉએ ૧ યોજન થાય. અડધા આંગળને ૨ થી ભાગવાથી આખા આંગળ આવે. આંગળોને ૯૬થી ભાગવાથી ધનુષ આવે, ધનુષને ૨૦૦૦ થી ભાગતા ગાઉ આવે અને ગાઉને ૪ થી ભાગવાથી યોજન આવે. આંગળ, ધનુષ, ગાઉ, યોજન આંગળમાં ઉમેરીને ગણિત કરવાથી ક્ષેત્રફળ મળી રહે. અડધા આંગળ ૧ x ૨૫૦૦૦ = ૨૫૦૦૦ અડધા આંગળ આખા આંગળ ૧૩ ૪ ૨૫૦૦૦ = ૩૨૫૦૦૦ આખા આંગળ ધનુષ ૧૨૮ ૪ ૨૫૦૦૦ = ૩૨૦૦૦૦૦ ધનુષ
ગાઉ ૩ ૪ ૨૫૦૦૦ = ૭૫૦૦૦ ગાઉ
=
યોજન ૩૧૬૨૨૭ ૪ ૨૫૦૦૦ ૭૯૦૫૬૭૫૦૦૦ યોજન ૨૫૦૦૦ અડધા આંગળને બે થી ભાગતાં ૧૨૫૦૦ આંગળ થયા તે ૩૨૫૦૦૦ આંગળમાં ઉમેરતાં ૩૩૭૫૦૦ આંગળ થયા.
૩૩૭૫૦૦ આંગળના ધનુષ કરવા માટે ૯૬ થી ભાગતાં ૩૫૧૫ ધનુષ, ઉપ૨ ૬૦ આંગળ વધ્યા.
