________________
સૂત્ર-૧૧ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
૧૧૯ છે. તેની ઉપર સાડા છપ્પન હજાર (પ૬,૫૦૦) ઉપર જતાં સૌમનસવન છે. ૫૦૦યોજન નંદનવને રોક્યા છે. ૫૦૦યોજન સૌમનસવને રોક્યા છે. બીજા કાંડના અંતભાગથી પ૬,૫૦૦ યોજન જતાં ૫૦૦ યોજન વિસ્તારવાળું સૌમનસવન છે. ત્યાંથી ૨૮,૦૦૦ યોજન જતાં પાંડુકવન છે. તે ૯૯૪ યોજન વિસ્તૃત છે.
તેમાં મેરુપર્વતનો ઉપરનો વિખંભ અને નીચેની અવગાહના મહામેરુ તુલ્ય છે. અર્થાતુ ઉપર હજાર યોજન પ્રમાણ છે અને નીચે જમીનમાં એક હજાર યોજન છે.
ચૂલા- ચારેય મેરુની ચૂલિકા પ્રમાણથી મહામેરુની ચૂલા સમાન છે. (તે આ પ્રમાણે ત્રીજા કાંડની ઉપર બરાબર વચમાં વૈડૂર્યરત્નમય ચૂલિકા છે. તે ૪૦ યોજન ઊંચી છે, મૂળમાં ૧૨ યોજન પહોળી છે અને છેક ઉપર ૪ યોજન પહોળી છે. તેના અગ્રભાગે શાશ્વત જિનમંદિર છે.) - હવે લાઘવ(=જલદી ગણી શકાય) માટે દ્વીપોની પરિધિ, ગણિતપદ અને જીવા વગેરેને લાવવા માટે કરણના(=રીતના) ઉપાયો કહેવાય છે.
તેમાં ઇષ્ટવૃત્તક્ષેત્રની પરિધિને લાવવા માટે આ કરણ સૂત્ર છેવિસ્મશાયી મૂર્વ વૃત્તક્ષેત્રપરિક્ષેપ =વિખંભ એક લાખ યોજના છે. તેને લાખ ગણું કરવાથી કૃતિ=વર્ગથાય. કૃતિને ફરી દશગણી કરવામાં આવે છે. પછી મૂળ લાવવામાં આવે છે. તે મૂળ વૃત્તક્ષેત્રની પરિધિ છે.
તેમાં યોજનાની સંખ્યા મેળવવાની(=લાવવાની) હોય ત્યારે ક્રમશઃ ૩-૧-૬-૨-૨-૭ સંખ્યાથી(ત્રએ સંખ્યાનો ઉમેરો કરવા આદિથી) મૂળ લાવવું. તેથી નીચેની સંખ્યા ૬૩૨૪૫૪ આવી. હવે તે સંખ્યાને અર્ધી કરવાથી ૩૧૬૨૨૭ સંખ્યા થાય. ઉપર ૪૮૪૪૭૧ સંખ્યા શેષ થઈ. (આ સંખ્યાના ગાઉ વગેરે કરવા માટે પહેલાં) આ સંખ્યાને ચારથી ગુણવી. કારણ કે ચાર ગાઉનો એક યોજન થાય. આ સંખ્યાને ચારથી ગુણવાથી ૧૯૩૭૮૮૪ સંખ્યા થાય. આ સંખ્યાનો છ આદિ સંખ્યાથી એટલે કે ૬૩૨૪૫૪ સંખ્યાથી ભાગાકાર કરવો. એથી ૩ ગાઉ થયા અને
