________________
સૂત્ર-૭ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૨૭ ભાવાર્થ એ છે કે જેવી રીતે હાથ આદિની સાથે હાથ આદિના ભેદો જોડાયેલા છે, તેવી રીતે આત્માની સાથે આત્માના પ્રદેશો જોડાયેલા છે.
આત્માનું અરૂપીપણું અદાહ, વિજ્ઞાન અને ભસ્મ આદિના અભાવથી સિદ્ધ થાય છે. અહીં ભાવાર્થ આ છે- રૂપી દ્રવ્ય બળે છે. આત્મા બળતો નથી માટે અરૂપી છે. રૂપી દ્રવ્યમાં જ્ઞાન ન હોય, આત્મા વિજ્ઞાન સ્વરૂપ છે માટે અરૂપી છે. રૂપી દ્રવ્યોને બાળવાથી તેની રાખ થાય છે, આત્મા બળતો જ નથી, તેથી તેની રાખ થતી નથી. માટે આત્મા અરૂપી છે.
સ્મરણ આદિ થવાથી આત્માનું નિત્યપણું સિદ્ધ થાય છે. જીવોને ભૂતકાળના પ્રસંગોનું સ્મરણ થાય છે એથી જ આત્માનિત્ય છે એ સિદ્ધ થાય છે. જો આત્મા ક્ષણે ક્ષણે નાશ પામતો હોય તો ભૂતકાળનું સ્મરણ ન થાય. સત્તા ઇત્યાદિ જીવ-અજીવ ઉભયના સાધારણ પરિણામિકભાવો છે.
વિમદ્રિયો એ સ્થળે રહેલા બીજા આદિ શબ્દથી ક્રિયાવસ્વ આદિ ભાવોનું ગ્રહણ કરવું. બીજાઓ કહે છે કે બીજા આદિ શબ્દથી સાઝિપાતિક ભાવનું ગ્રહણ કરવું. કારણ કે શાસ્ત્રમાં તેનો પણ પાઠ છે. કહ્યું છે કેउदइयखओवसमिअ परिणामेक्कक्क गतिचउक्केऽवि । खयजोएण वि चउरो तदभावे उवसमेणंपि ॥१॥ उवसमसेढीए एक्को केवलिणो च्चिअ तहेव सिद्धस्स । अविरुद्धसन्निवाहअभेदा एमेव पण्णरस ॥२॥ આનો અર્થ થોડો વિસ્તારથી સમજવો પડશે. તે માટેની થોડી ભૂમિકાસાસિપાતિકના કુલ ભેદો ૨૬ છે. તે આ પ્રમાણે– હિસંયોગી-૧૦માંગા,ત્રિસંયોગી-૧૦ભાંગા, ચતુઃસંયોગી-પભાંગા, પંચસંયોગી-૧ ભાંગો = ૨૬ ભાંગા થયા.
દ્વિસંયોગી-૧૦ ભાંગા ૧.ઔદયિક-ઔપશમિક ૨.ઔદયિક-ક્ષાયિક
