________________
૧૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૫
દાનાદિ ઘટી શકે છે. માટે ક્ષાયિકભાવવાળા સયોગી કેવળી વગેરેમાં દાનાદિ સદા ન હોય. જ્ઞાન-દર્શન વગેરે ભાવો સદા-પ્રત્યેક સમયે પ્રવર્તતા હોય છે. (૨-૪)
૩તા:
टीकावतरणिका - उक्ताः क्षायिकाः, क्षायोपशमिकभेदाभिधानायाहટીકાવતરણિકાર્થ— ક્ષાયિકભાવો કહ્યા. હવે ક્ષાયોપશમિકના ભેદોને જણાવવા માટે કહે છે—
ક્ષાયોપશમિકભાવના ભેદો–
ज्ञानाज्ञानदर्शनदानादिलब्धयश्चतुस्त्रित्रिपञ्चभेदाः सम्यक्त्वचारित्रसंयमासंयमाश्च ॥२-५॥
સૂત્રાર્થ— મતિ, શ્રુત, અવધિ, મન:પર્યાય એ ચાર જ્ઞાન, મતિ, શ્રુત, અવિષે એ ત્રણ અજ્ઞાન, ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શન અને અવધિદર્શન એ ત્રણ દર્શન, દાન, લાભ, ભોગ, ઉપભોગ અને વીર્ય એ પાંચ લબ્ધિ, સમ્યક્ત્વ, સર્વવિરતિચારિત્ર અને સંયમાસંયમ રૂપ દેશવિરતિચારિત્ર એમ ૧૮ ભેદો ક્ષાયોપમિક ભાવના છે. (૨-૫)
भाष्यं - ज्ञानं चतुर्भेदं मतिज्ञानं श्रुतज्ञानमवधिज्ञानं मनः पर्यायज्ञानमिति । अज्ञानं त्रिभेदं मत्यज्ञानं श्रुताज्ञानं विभङ्गज्ञानमिति । दर्शनं त्रिभेदं चक्षुर्दर्शनमचक्षुर्दर्शनमवधिदर्शनमिति । लब्धयः पञ्चविधा-दानलब्धिर्लाभलब्धिर्भोगलब्धिरुपभोगलब्धिर्वीर्यलब्धिरिति । सम्यक्त्वं चारित्रं संयमासंयम इत्येतेऽष्टादश क्षायोपशमिका भावा भवन्तीति ॥२-५॥
ભાષ્યાર્થ— મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન અને મનઃપર્યાયજ્ઞાન એમ ચાર પ્રકારનું જ્ઞાન, મતિઅજ્ઞાન, શ્રુતઅજ્ઞાન, વિભંગજ્ઞાન એમ ત્રણ પ્રકારનું અજ્ઞાન, ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શન, અવધિદર્શન એમ ત્રણ પ્રકારનું દર્શન, દાન, લાભ, ભોગ, ઉપભોગ અને વીર્ય એમ પાંચ પ્રકારની લબ્ધિ, સમ્યક્ત્વ, ચારિત્ર અને સંયમાસંયમ એમ અઢાર ભાવો ક્ષાયોપશમિક છે. (૨-૫)
