________________
સૂત્ર-૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
અભવ્યત્વ વગેરે અનાદિ પારિણામિક ભાવો છે. જો પ્રયોજન કે નિવૃત્ત અર્થમાં પ્રત્યય હોય તો તેનો અર્થ એ થાય કે પહેલાં ન હતાં અને હવે થયાં. એમ થાય તો એ ભાવોની આદિ થવાની આપત્તિ આવે. આદિ વિના પ્રયોજનનો કે નિવૃત્તનો સંબંધ ન થાય.
રૂતિ શબ્દ અર્થપદના અર્થવાળો છે, અર્થાત રૂતિ એટલે અર્થ(=પદાર્થ). આ ઔપમિક વગેરે પાંચ અર્થો(=પદાર્થો) તાત્ત્વિક છે. આ પાંચ ભાવો જીવનું પોતાનું સ્વરૂપ છે. સાન્નિપાતિકભાવ આ પાંચ ભાવોમાં જ આવી જતો હોવાથી ભાષ્યકારે કહ્યો નથી, સૂત્રકારે 7 શબ્દના ઉલ્લેખથી કહ્યો છે. (૨-૧)
टीकावतरणिका - अधिकृतभावानामेव पृथग्भेदाभिधानायाहટીકાવતરણિકાર્થ– પ્રસ્તુત ભાવોના જ જુદા ભેદોને જણાવવા માટે કહે છે—
પાંચ ભાવોના ભેદોની સંખ્યા— द्विनवाष्टादशैकविंशतित्रिभेदा यथाक्रमम् ॥२- २॥
સૂત્રાર્થ— ઔપશમિક આદિ પાંચ ભાવોના યથાક્રમે બે, નવ, અઢાર, એકવીસ અને ત્રણ ભેદો છે. (૨-૨)
૫
भाष्यं - एते औपशमिकादयः पञ्च भावा द्विनवाष्टादशैकविंशतित्रिभेदा મન્તિ । તદ્યથા- ઔપશમિજો ક્રિમેઃ । ક્ષાયિો નવશેઃ । क्षायोपशमिकोऽष्टादशभेदः । औदयिक एकविंशतिभेदः । पारिणामिकस्त्रिभेद इति । यथाक्रममिति येन सूत्रक्रमेणात ऊर्ध्वं वक्ष्यामः ॥२-२॥
ભાષ્યાર્થ– ઔપશમિક વગેરે પાંચ ભાવો અનુક્રમે બે, નવ, અઢાર, એકવીસ, ત્રણ ભેદવાળા છે. તે આ પ્રમાણે- ઔપશમિકના બે ભેદ છે. ક્ષાયિકના નવ ભેદો છે. ક્ષાયોપશમિકના અઢાર ભેદ છે. ઔદિયકના એકવીશ ભેદ છે. પારિણામિકના ત્રણ ભેદ છે. યથાક્રમ એટલે જે સૂત્ર ક્રમથી અહીંથી આગળ કહીશું તે ક્રમ. (૨-૨)
