________________
સૂત્ર-૫૦ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
૧૪૧ સંશયને પામેલા અભિન્નાક્ષર ચૌદપૂર્વધર એ પદાર્થનો નિશ્ચય કરવા માટે મહાવિદેહ વગેરે અન્ય ક્ષેત્રમાં રહેલા તીર્થંકરની પાસે પોતાના (ઔદારિક) શરીરથી જવું અશક્ય છે એમ જાણીને સ્વલબ્ધિથી જ આહારકશરીરને બનાવે છે. પછી તે શરીરથી ભગવાન પાસે જઈને ભગવાનને જોઇને વિધિપૂર્વક પ્રશ્ન દ્વારા સંશયને દૂર કરે છે. પછી વિપરીત ક્રમથી સ્વક્ષેત્રમાં આવીને આહારકશરીરનો ત્યાગ કરે છે અને
ઔદારિક શરીરનો સ્વીકાર કરે છે. આહારકશરીર બનાવે ત્યારથી પ્રારંભી આહારકશરીરથી થતી પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ કરે ત્યાં સુધીમાં આહારકશરીરનો કાળ એક અંતર્મુહૂર્ત જેટલો છે.
આહારકશરીરને અભિજ્ઞાક્ષર જ ચૌદપૂર્વધર કરે છે, ભિન્નાક્ષર ચૌદપૂર્વધર ન કરે. કેમકે તેને સંશય થતો નથી. તેને વિહરમાન) ભગવાનના દર્શન કરવાનું પણ કૌતુક થતું નથી. કારણ કે તે મુનિમાં વિશિષ્ટ સમાધિના દર્શન થાય છે. આનું(=સંશય પણ ન થવાનું) પણ કારણ એ છે કે તેમનામાં સઘળા શ્રુતજ્ઞાનના પર્યાયવાચી શબ્દોના બોધથી અક્ષરોના અર્થોનો પણ બોધ હોય છે.
આહારકશરીર જઘન્યથી કંઈક ન્યૂન એક હાથ જેટલું અને ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્ણ એક હાથ જેટલું હોય છે. (૨-૪૯) તૈજસશરીર પણ લબ્ધિવાળાને હોય
तैजसमपि ॥२-५०॥ ૧. ચૌદ પૂર્વધરના ભિન્નાક્ષર અને અભિન્નાક્ષર એવા બે ભેદ છે. જેને ચૌદ પૂર્વમાં રહેલા
શબ્દોના એક એક અક્ષરનું પણ જ્ઞાન છે. એક-એક અક્ષરના થતા ભિન્ન ભિન્ન અર્થનું પણ જ્ઞાન છે. તે ભિન્નાક્ષર ચૌદ પૂર્વધર છે. જેને આવું જ્ઞાન નથી તે અભિજ્ઞાક્ષર ચૌદ પૂર્વધર છે. તેમાં ભિન્નાક્ષર ચૌદ પૂર્વધરને કોઈ પણ પદાર્થમાં સંશય ન થાય. માટે અહીં અભિન્નાક્ષર
એવું ચૌદ પૂર્વધરનું વિશેષણ છે. ૨. જે ઔદારિક શરીર મૂક્યું હોય તે શરીરમાં આત્મપ્રદેશો હોય અને નવા બનાવેલા આહારક
શરીરમાં પણ આત્મપ્રદેશો હોય. એથી મૂકેલા ઔદારિક શરીરથી આરંભી તીર્થંકર પાસે જાય ત્યાં સુધીના વચ્ચેના ભાગમાં આત્મપ્રદેશો સંલગ્ન હોય છે. કારણ કે આત્મપ્રદેશોનો સંકોચ-વિકાસ પામવાનો સ્વભાવ છે. (જુઓ અ.૫, સૂ.૧૬)
