________________
૧૧૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૩૭ आहारकं लब्धिसाधर्म्यात्, ततस्तैजसं, सूक्ष्मासङ्ख्येयस्कन्धकत्वात्, ततः कार्मणं सूक्ष्मानन्तप्रदेशत्वादिति ॥२-३७॥
ટીકાર્થ– હમણાં જ કહેલ જન્મ અને યોનિઓમાં આટલા જ શરીરો છે. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકાર ‘બૌદારિમ્' ઇત્યાદિથી કહે છે
ઔદારિક– ઉદાર એટલે મોટું, અર્થાત્ સ્થૂલવ્ય. જે ઉદારથી નિવૃત્ત (=બનેલું) છે તે ઔદારિક. અથવા જે ઔદારિક શરીરનામકર્મના ઉદયથી થયેલું છે તે ઔદારિક. દેવ-નારકો સિવાય સર્વ જીવોનું શરીર ઔદારિક હોય છે.
વૈક્રિય=વિવિધ ક્રિયા તે વિક્રિયા. જે વિક્રિયાથી બનેલું છે અથવા વૈક્રિયશરીરનામકર્મના ઉદયથી બનેલું છે તે વૈક્રિય. (વૈક્રિયશરીરના ભવપ્રત્યય અને લબ્ધિપ્રત્યય એમ બે ભેદ છે. પ્રત્યય એટલે નિમિત્ત. ભવરૂપ નિમિત્તના કારણે પ્રાપ્ત થતું શરીર ભવપ્રત્યય છે. દેવ-નારકોને ભવપ્રત્યય—ભવના કારણે જ વૈક્રિયશરીર હોય છે. વૈક્રિયલબ્ધિવાળા જીવોને લબ્ધિ પ્રત્યય–તેવી લબ્ધિના(=આત્મિક શક્તિના) કારણે વૈક્રિય શરીર હોય છે. વૈક્રિયલબ્ધિવાળા જીવોનું મૂળ શરીર તો ઔદારિક જ હોય. જ્યારે ઇચ્છા થાય ત્યારે વૈક્રિયશરીર બનાવે.)
આહારક– ચૌદપૂર્વના જ્ઞાતા (મુનિ) વડે વિશેષ કાર્ય માટે જે ગ્રહણ કરાય(=રચાય) તે આહારક. (ચૌદપૂર્વધરો એક હાથ પ્રમાણ સૂક્ષ્મ અને દિવ્યશરીર બનાવીને તે શરીરથી તીર્થંકરની ઋદ્ધિ જોવા કે તીર્થકરને પ્રશ્નો પૂછવા તીર્થકરની પાસે જાય છે. જે ચૌદપૂર્વધરને આહારકલબ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ હોય તે જ મુનિ આ શરીર બનાવી શકે. આહારકલબ્ધિ ચૌદ પૂર્વધર મુનિને જ હોય.)
તૈજસ-તેજનો વિકાર તે તૈજસ અથવા તેજ એ જ તૈજસ. આ શરીર ઉષ્ણ(=ઉષ્ણ ગુણવાળું) હોય છે. શાપ આપવાની અને અનુગ્રહ કરવાની શક્તિનું સાધન છે." ૧. આ વિષે વિશેષ વર્ણન ૪૩મા સર્વસ્ય એ સૂત્રના ભાષ્યમાં અને ટીકામાં છે.
