________________
૧૦૮
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨ સૂત્ર-૩૪ टीका- त्रिविधस्य जन्मनोऽधिकृतत्वात् तत्स्वामिप्रदर्शनपरमेतत् सम्बद्धार्थमेव, यावद्गर्भो जन्मेति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह 'जरायुजाना'मित्यादि, जरायुनि जायन्ते स्म जरायुजाः, जरायुमध्यगताः, जरायुवेष्टिता इत्यर्थः, तेषां गोमहिषीमनुष्यादीनामित्यादि निगदसिद्धं, 'अण्डजाना'मित्यादि, अण्डे जायन्ते स्म अण्डजाः तेषां, सर्पगोधादीनामिति ('पक्षिणां च लोमपक्षाणां हंस-चासा'दीनामिति) निगदसिद्धमेव, 'पोतजाना'मित्यादि, पोत एव जाता इति पोतजाः, शुद्धप्रसवाः, न जराय्वादिवेष्टिताः, तेषां शल्लकहस्त्यादीनामिति निगदसिद्धमेव यावद्गर्भो जन्मेति एषां सर्वेषामेव उक्तलक्षणानां प्राणिनां अशेषाणामेव गर्भो जन्म भवतीति ॥२-३४॥
ટીકાર્થ– ત્રણ પ્રકારનો જન્મ પ્રસ્તુત છે. આ સૂત્ર જન્મના સ્વામીને બતાવનારું છે. પૂર્વ સૂત્રની સાથે આ સૂત્રના અર્થનો સંબંધ થઈ જ ગયો છે. જરાયુજ, અંડજ અને પોતજ પ્રાણીઓને ગર્ભ રૂપે જન્મ હોય છે. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ભાષ્યકાર કહે છે“નરાયુનાનામ' ત્યાદિ,
જરાયુજ- જે જીવો જરાયુમાં=ળમાં ઉત્પન્ન થયા છે તે જીવો 'જરાયુજ છે, અર્થાત્ ઓળની મધ્યમાં રહેલા એટલે કે ઓળમાં વીંટળાયેલા જીવો જરાયુજ છે. મનુષ્ય, ગાય, ભેંસ, બકરી, ઘોડો, ગધેડો, ઊંટ, હરણ, ચમરીગાય, ભૂંડ, રોઝ, સિંહ, વાઘ, રીંછ, ચિત્તો, કૂતરો, શિયાળ, બિલાડી આદિ જીવોનો જન્મ ગર્ભજ છે.
અંડજ– ઇંડામાં ઉત્પન્ન થયેલા જીવો અંડજ છે. સર્પ, ઘો, કાચીંડો, ગરોળી, માછલા, કાચબો, મગરમચ્છ, શિશુમાર(=જલચર પ્રાણી) વગેરે, પક્ષીઓમાં રોમની પાંખવાળા હંસ, ચાષ, પોપટ, ગીધ, બાજ, કબૂતર, કાગડો, મોર, મદ્ગ(=પક્ષિવિશેષ), બગલો, બલાક આદિ જીવોનો જન્મ અંડજ છે. ૧. જીવ ઉપર વીંટાયેલા પારદર્શક પડદાને જરાયુ=ળ કહેવામાં આવે છે.
